artykuły kultura książki

Amos Oz, Szira Chadad, Z czego powstaje jabłko?

Julia Wollner

Pisarza i redaktora nierzadko łączy szczególna więź – i tak stało się między Amosem Ozem i Szirą Chadad, która opiekowała się wydaniem dwóch ostatnich książek autora. Przy okazji wspólnej pracy zaczęli rozmawiać, i to rozmową prawdziwą – taką, która nie ma początku ani końca, która uobecnia drugą osobę, pozwala na wzajemne poznanie. Zapis tego dialogu ukazał się niedawno nakładem wydawnictwa Rebis.

Już w pierwszej rozmowie, zatytułowanej po prostu Wstęp, izraelski mistrz tłumaczy swojej redaktorce, że każda opowieść utkana jest z sumy wszystkich spotkań, doświadczeń, wysłuchanych słów. Zbiór wywiadów Z czego powstaje jabłko? można potraktować jako wprowadzenie do tkanki Ozowych opowieści – mamy tu  wspomnienia z dzieciństwa, opisy erotycznych fascynacji z wczesnej młodości, rozważania o rodzinie, społeczeństwie, polityce, dojrzewaniu i umieraniu, dyskusję o sztuce kompromisu i metaliteracki dyskurs na temat krytyki, natchnienia, relacji z czytelnikiem.

Amos Oz, Z czego powstaje jabłko
Warto podkreślić, że książka stanowić będzie doskonałą lekturę także dla tych, którzy nie rozpoczęli jeszcze swojej przygody z prozą izraelskiego autora. Znajomość jego powieści nie wydaje się bowiem konieczna, aby zanurzyć się w świat przedstawionych tu fascynujących przemyśleń, obserwacji i pytań, które nierzadko pozostają bez odpowiedzi.

Dla mnie szczególnie poruszające okazały się właśnie te ostatnie, podobnie jak umiarkowanie sądów Oza, jego zgoda na własną niewiedzę i omylność, akceptacja dla siebie i dla Innego. Niezwykłym jej wyrazem jest ostatni rozdział książki, stanowiący w pewnym sensie rozszerzenie najważniejszego chyba cytatu, który się w niej pojawia – tego o kompromisie. Z biegiem lat coraz bardziej wyzbywam się odruchu drwienia z przekonań i opinii, które uważam za bezspodstawne – tłumaczy Oz. – Wyzbywam się odruchu, by (…) potępiać, ponieważ świat jest dość straszny, życie kończy się marnie, życie każdego z nas kończy się uwiądem, chorobami, demencją, śmiercią — źle się kończy. A po drodze jest niemało cierpienia, rozczarowań i strat. (…) Każdy człowiek na świecie niech znajdzie sobie jakąś pociechę, która przyniesie mu ukojenie, choćby w czyichś oczach była śmieszna albo głupia.

 

Ileż w tym czułości i wyrozumiałości dla świata. Będzie cię brakowało, Amosie.

 

Amos Oz, Szira Chadad, Z czego powstaje jabłko?, tłumaczył Leszek Kwiatkowski, Rebis, Poznań 2019