Orzechy i kariatydy. Co dary jesieni mają wspólnego z architekturą?
Julia WollnerSkąd wziął się termin kariatyda?
(redaktorka naczelna „Lente”) Miłośniczka antycznego Rzymu, zapachu neroli i dramatów Pirandella, z drugim domem w Andaluzji. Od kilkunastu lat zajmuje się popularyzacją kultury śródziemnomorskiej. Jest doktorką italianistyki, żoną Izraelczyka, kawoszką i niedoszłą archeolożką. www.julia-wollner.com
Orzechy w kulturze śródziemnomorskiej symbolizują dostatek, płodność i urodzaj. Od wieków kojarzy się je także ze szczęściem zdobytym poprzez trud i wysiłek, na który wskazuje ich twarda łupina. Może dlatego zawsze stanowiły dobry pomysł na podarunek, sugerując, że bliskiej nam osobie życzymy pokonania wszelkich przeszkód i cieszenia się owocami ciężkiej pracy.
O ile skojarzenia te są dość oczywiste, o tyle mało kto łączy orzechy ze starożytną… architekturą. Czy wiecie bowiem, że mają one związek z ważnym elementem tejże, zwanym kariatydami? Najsłynniejszy przykład kariatyd podziwiać możemy oczywiście na Akropolu, gdzie ciąg rzeźbionych podpór zdobi portyk Erechtejonu.
Kariatydy to podpory architektoniczne przypominające stojące kobiety, dźwigające na głowie gzyms, balkon lub belkowanie, a nawet całą kondygnację. Według Pauzaniasza, greckiego geografa i podróżnika żyjącego w II w. n.e., inspirowane są one postaciami kapłanek Artemidy o przydomku Karyatis, czyli dosłownie: „Artemidy Orzechowego Drzewa”. Karyatis – wioska na Peloponezie, w której rosło wyjątkowo dużo drzew orzecha włoskiego – szczyciła się bowiem piękną świątynią bogini. W czasie święta jej poświęconego kapłanki nosiły na głowach kosze wypełnione orzechami, oddając się radosnym tańcom na cześć swej boskiej pani.
Warto dodać, że w opinii rzymskiego architekta Witruwiusza (I w. n.e.), rzeczownik kariatydy ma inne pochodzenie – wywodzi się od dawnego określenia oznaczającego „dziewczęta ze wsi Karyai”. Chodzi o młode kobiety pochodzące z wioski w greckim regionie Lakonia. Okolica ta sprzyjała wrogowi podczas wojen perskich. Grecy zrównali więc Karyai z ziemią, a mieszkanki osady sprzedali do niewoli. W ramach kary skazano je również na wykonywanie rozmaitych ciężkich prac. Kariatydy, czyli upamiętniające je podpory o kobiecych kształtach, miały służyć ku przestrodze i przypominać, czym grozić może zdrada ojczyzny. Na niekorzyść tej teorii działa jednak fakt, że kariatydy w architekturze pojawiły się przed wojnami perskimi.
