Wybaczyłam Orianie Fallaci

Kiedyś, jako młoda studentka, bałam się Oriany Fallaci, jednocześnie bojąc się samej siebie. To był czas, kiedy samoloty roztrzaskiwały się o nowojorskie wieże, pociągając za sobą tysiące niewinnych istnień. Oriana kipiała gniewem, unosiła się dumą. Jej bezkompromisowa postawa przerażała mnie i uwierała; skłamałabym jednak pisząc, że jej emocje były mi obce. Obserwowałam zderzenie kultury europejskiej i arabskiej w rodzinie mojej mamy. Widziałam, kto wyciąga rękę, a kto ją cofa. I też czułam gniew, niepokojąc się, co będzie dalej.

Minęło kilka lat, a ja, zakładając rodzinę, planując macierzyństwo, odkrywając swoją kobiecość, ale i borykając się z nią w męskim świecie, odkryłam także inną Orianę. Orianę delikatną i czułą, ciepłą i wrażliwą. Mistrzynię słowa nie tylko niesionego wysoko jak tarcza, ale i szeptanego sottovoce. List do nienarodzonego dziecka wpisałam na listę najważniejszych życiowych lektur, a we fragmentach prywatnej korespondencji Fallaci znajdowałam echo swoich miłości, rozterek, bolesnych wyborów i rozczarowań ludźmi.

Potem przyszedł listopad 2015 roku i zamach w Paryżu. Byłam przy komputerze, gdy media podały wiadomość o tragedii. “Czyżby Oriana miała rację?” – napisałam na Facebooku wcześniej, niż pomyślałam. Dzisiaj nie powtórzyłabym tego błędu, chcąc wierzyć, że słowo wypełnione miłością może więcej, niż to wypełnione gniewem.

W listopadzie tego roku warszawski Teatr Studio, tuż przed premierą monodramu Ewy Błaszczyk Oriana Fallaci: chwila, w której umarłam, prosi mnie o poprowadzenie zajęć językowo-kulturowych poświęconych włoskiej ikonie dziennikarstwa. Czy była bardziej reporterką, czy może jednak pisarką? Jakim językiem mówiła, jakie rzeczowniki określały jej świat, jakie przymiotniki i czasowniki budowały jej tożsamość? Na swoją opowieść mam dwie godziny. Wedle planu, jedną poświęcić mam jej życiu prywatnemu, drugą – warsztatowi dziennikarskiemu. Zaczynam więc mówić o kobiecie, która nade wszystko ukochała rodzinę, Florencję i wolność. O osobie wiernej, lojalnej, odważnej. Zegarek wciąż pokazuje mi, że przede mną jeszcze dużo czasu – spokojnie zdążymy więc przyjrzeć się sztuce reportażu. Mówię dalej, nie przestaję. Że pod koniec życia Oriana się pogubiła. Że w moim przekonaniu była dobrym człowiekiem, który dziś walczyłby o syryjskie dzieci i wyczerpane kobiety dryfujące na tratwach u brzegów Lampedusy. Nagle słuchacze zwracają mi uwagę, że czas się skończył, że jest już po zajęciach. Jak to, przecież nie zamknęłam jeszcze pierwszej części?! Okazuje się, że gdzieś w trakcie opowieści zatrzymał się mój zawsze niezawodny, szwajcarski zegarek. Jakby była z nami, jakby chciała, bym powiedziała wszystko to, co miałam do powiedzenia.

Wybaczyłam Orianie jej gniew, bo wybaczyłam go i sobie – wynikał z lęku, potrzebował czasu, by przekuć go na coś dobrego. Myślę, że gdyby było jej dane być tu z nami dzisiaj, wróciłaby do nas Fallaci sprzed 11 września – ta, która, jako małe dziecko, opierała się faszyzmowi; ta, która nade wszystko kochała życie, wsłuchiwała się w lament świata i była gotowa o niego walczyć.

Czy i jak czytać dzisiaj Orianę Fallaci? Posłuchajcie, co powiedzieli mi tłumacze jej tekstów na język polski (kliknij w nazwisko, aby przejść do nagrania audio):
Anna Osmólska-Mętrak, Joanna Ugniewska, Tomasz Kwiecień.