Thomas R. Martin, Starożytna Grecja. Od prehistorii do czasów hellenistycznych

Ksenofanes z Kolofonu – starożytny grecki filozof okresu przedsokratejskiego – powiadał, że bogowie nie ujawnili wszystkiego śmiertelnym od początku; z czasem, dzięki poszukiwaniom, ludzie mogą odkryć to, co lepsze. Podobnie jak inni jońscy myśliciele, Ksenofanes wierzył więc w istnienie wyższych sił, jednak uważał, że odpowiedzialność za zdobywanie wiedzy spoczywa wyłącznie na samym człowieku. Zadaniem gatunku ludzkiego było rozwijać się i doskonalić; odkrywać to, co najlepsze, i wprowadzać te odkrycia w życie.

Czytając Starożytną Grecję – kolejną książkę Thomasa R. Martina poświęconą historii antycznej (nakładem Wydawnictwa Poznańskiego niedawno ukazał się też tom poświęcony Rzymowi) – miałam wrażenie, że w pracy nad tekstem przyświecały mu właśnie słowa Ksenofanesa. Mam tu na myśli nie tylko wizję Hellenów, jaką autor dzieli się w swej pracy, ale przede wszystkim podejście do czytelnika. Podobnie jak w wypadku poprzedniej publikacji, mamy tu do czynienia ze zwięzłym wprowadzeniem do tematu, rodzajem streszczenia dziejów starożytnej Grecji. Nie oznacza to, że Martin ogranicza się do zarysowania kalendarium – w książce znajdziemy ciekawie opisane kwestie językowe, kulturowe, społeczne. W sposób przystępny, a zarazem intrygujący, pisze Martin o patriarchacie i matriarchacie, o pozycji ateńskich kobiet, o ateńskiej komedii czy rozwoju filozofii. Podkreśla jednak wielokrotnie, że w publikacji nie ma miejsca na dygresje, szersze rozważania i wnioski – nie taką bowiem rolę ma ona spełniać. Celem autora jest zaproszenie nas do samodzielnych studiów, w których jego książka stanowić może czytelny, klarowny przewodnik. Niczym bogowie u Ksenofanesa, Martin “nie ujawnia nam wszystkiego od początku”, lecz zachęca do “własnych poszukiwań”, w których możemy “odkryć to, co najlepsze”. Otrzymujemy od niego solidną dawkę wiedzy o funkcjonowaniu greckiej demokracji i monarchii, wojnach i dyplomacji, o życiu codziennym, kulturze i nauce; potem sami możemy próbować zrozumieć, jak i dlaczego starożytni Grecy stali się protoplastami cywilizacji europejskiej. W Helladzie prawie wszystko jest sporne – mówił Pauzaniasz, piszący w II w. n.e. autor sławnego przewodnika, odnosząc się do badania historii starożytnej Grecji. Możemy być więc pewni, że czeka nas fascynująca przygoda.

Thomas R. Martin, Starożytna Grecja. Od prehistorii do czasów hellenistycznych, tłumaczył Jan Szkudliński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2022