#Iorestoacasa

Magnolie na tarasie Instytutu Europejskiego we Florencji zakwitły wyjątkowo wcześnie. Światło na początku lutego wyglądało jak na włoskich obrazach, a ja nadchodzącą wiosnę wyobrażałem sobie jak u Botticellego. Karnawał trwał w najlepsze. Zwyczajowo spotykaliśmy się z przyjaciółmi na aperitivo, by przy winie dyskutować o polityce, kulturze i książkach. Wirus pojawiał się w rozmowach, ale fizycznie wciąż był w dalekich stronach.

W ostatnią sobotę karnawału we Włoszech zmarła pierwsza osoba. Na ulicach wciąż leżało confetti przypominające o wieczornej zabawie. Powoli rozstawiano na nim namioty sanitarne. Ich sterylność mocno kontrastowała z odcieniem renesansowych kamienic. Czuć było pierwsze poruszenie. Włosi wykupili prawie cały makaron. Na półkach pozostał tylko jeden rodzaj. Mówi się, że nawet w czasach kataklizmu Włosi nie tkną gładkich penne. Przynajmniej producenci zaoszczędzili miliony na badaniach konsumenckich. Stosunkowo mało było informacji o tym, jak wirus się przenosi i które objawy mogą zwiastować coś więcej, niż zwykłe przeziębienie. Europa dowiadywała się tego przecież razem z Włochami.

Zamknięto szkoły, ale teatry i muzea jeszcze funkcjonowały normalnie. W operze, na ostatnim, jak się dzień później okazało, spektaklu, nerwowo dezynfekowałem dłonie podczas antraktu, podobnie jak inni, nieliczni już widzowie, głównie obcokrajowcy. W trakcie przedstawienia nikt nawet nie odważył się kaszlnąć lub kichnąć. Pomyślałem, że są jednak jakieś efekty wychowawcze epidemii, po czym skarciłem się za to w myślach. Niestety, większa część sali była pusta.

Społeczny dystans między Włochami jest teraz taki jak u nas, w Polsce

Wszędzie należało zachować odpowiednią odległość od drugiego człowieka. Rozmowy w sklepie zaczynały się od przestrogi: pamiętaj, jeden metr odstępu! Włosi wypowiadali ją jednak życzliwie, jakby chcieli ukryć niezręczność sytuacji i wytłumaczyć się z niepodanej dłoni, nieucałowanego policzka lub niepoklepanego ramienia – gestów tak dla nich ważnych. Niektórzy żartowali, że teraz ich kulturowy dystans społeczny jest taki jak mój; ten, który przywiozłem z Polski.

O planowanym zamknięciu północnych Włoch dowiedziałem się od przyjaciółki, która tego wieczoru próbowała wrócić z Mediolanu do Florencji. Tysiące ludzi szturmowały Stazione Garibaldi, główny dworzec Mediolanu, by dostać się na południe kraju jeszcze przed wejściem w życie nowego prawa. Zakazywało ono przemieszczenia się poza własną gminę. Fuga da Milano (“Ucieczka z Mediolanu”) określana była przez media jako wielki akt nieodpowiedzialności Włochów. Jakby krytykujący zapomnieli albo nie chcieli pamiętać, że w Mediolanie, jednym z najdroższych miast włoskich, wielu przyjezdnych z biedniejszego Południa pracuje albo całkiem na czarno, albo na umowach śmieciowych. Zostanie w Lombardii oznaczałoby dla nich brak możliwości przeżycia i utrzymania się przez kilka niepewnych tygodni. Być może ich decyzja o wyjeździe nie była aż tak nieracjonalna lub nieodpowiedzialna, jak niektórzy chcieliby ją widzieć?

Razem z częścią obcokrajowców obawialiśmy się tego, co może wydarzyć się dalej. Pamiętam, jak następnego dnia obudziło mnie nagranie odtwarzane z głośników. Męski głos za oknem powtarzał bezemocjonalnie to samo zdanie. Pomyślałem, że Florencja zostaje włączona do czerwonej strefy. Słownik elektroniczny mnie jednak uspokoił. Szło bowiem o “Dobrej jakości garnki w przystępnej cenie”.

Sąsiedzi najpierw kupili fortepian; dziś zaczęli grać na trąbce

Kilka godzin później premier Giuseppe Conte zgrabnie stwierdził, że nie ma już stref czerwonych i pomarańczowych, jest tylko jedna chroniona strefa, Italia. Oznaczało to zamknięcie całego kraju: 60-milionowego państwa członkowskiego UE. Pojawiły się wątpliwości: czy powinienem zostać, czy „uciekać” do Polski? Jeśli uciekać – to czy i kiedy będę mógł tu wrócić, by zabrać pozostawione rzeczy? Niektórzy znajomi zdecydowali się wyjechać od razu. Nie wszystkich zdążyłem nawet zobaczyć. Spieszyli się przed zamknięciem lotnisk. Ociągających się z wyjazdem żegnałem zaś z odległości, bez podania ręki. Nie wiedziałem, kiedy znowu ich zobaczę.

Wyjścia z domu z kompletem dokumentów stały się normalnością. Podczas jednego spaceru minęło mnie aż sześć radiowozów. Żaden z nich mnie nie zatrzymał, ale chyba tylko dlatego, że miałem przy sobie dobre alibi: mojego 10-letniego psa, który początkowo zdawał się nie zauważyć różnicy. Dopiero w drugim tygodniu izolacji z radością odkrył, że zostaję z nim w domu na stałe. Zaczął to więc uporczywie wykorzystywać, nie oglądając się, czy akurat siedzę na kanapie, czy przy komputerze. Codziennością stało się też noszenie maseczek. Niekiedy tylko z ruchów brwi widzę, że ktoś, mijając mnie, promiennie się do mnie uśmiecha. Zazwyczaj towarzyszy też temu pozdrowienie – tak, by podkreślić, że przechodzenie na drugą stronę spowodowane jest jedynie troską o wspólne zdrowie.

Czuję tu wspólnotę. Włosi wyszli na balkony, by razem śpiewać włoskie przeboje. Znajomi w internecie przesyłali sobie terminarz i repertuar kolejnych sąsiedzkich koncertów. Wszystko po to, by w tych trudnych momentach być razem. Moi sąsiedzi ewidentnie nie chcieli być gorsi i – zaraz na początku kwarantanny – kupili fortepian. Wniosło go czterech rosłych mężczyzn w rękawiczkach i maskach na twarzy. Niestety dziś usłyszałem u nich także trąbkę.

Jeszcze będzie pięknie, jeszcze będziemy… szczupli

Toskania jest stosunkowo mało dotknięta przez wirusa (do tej pory zmarły tu 842 osoby), ale z niepokojem spogląda się na Północ. Może to naiwne, ale na samym początku epidemii, by nie zwariować, postanowiłem zwracać uwagę głównie na pozytywne sytuacje. Mam świadomość skali problemu i wciąż nie umiem odnaleźć się w absurdalnej choreografii, którą wykonuje się na ulicach, by zachować wymagany odstęp. Nie widzę jednak wrogości. Strach zamienił się w solidarność, nie w agresję. W wielu oknach pojawiły się włoskie flagi oraz transparenty z napisem Andrà tutto bene (“Wszystko będzie dobrze”). Są też takie z żartobliwą wersją: “Wszyscy będziemy jeszcze szczupli”.

Magnolie już przekwitły. We Włoszech wyzdrowiało ponad 75 tysięcy ludzi, a liczba nowych zachorowań powoli spada. Trudno powiedzieć, czy scenariusz, którym podążały Włochy, był najlepszym z możliwych i czy warto było brać z nich przykład. Nie sądzę, aby którykolwiek z krajów okazał się idealnie przygotowany na to, co się wydarzyło. Możliwe, że Włochy miały to nieszczęście, że były po prostu pierwsze w UE. Może inne państwa członkowskie powinny to docenić?

Zdjęcie główne: Pietro Luca Cassarino / Flickr, CC BY-SA 4.0