Na Dzień Psa

Pierwszego lipca wszyscy miłośnicy psów mają nie lada okazję do świętowania razem ze swoimi pupilami – oto nadchodzi Międzynarodowy Dzień Psa. Canis lupus familiaris został udomowiony około 17 tysięcy lat temu, prawdopodobnie na terenach Eurazji, jednak jego szczątki z tego okresu pojawiają się również na terenie Bliskiego Wschodu. Egipcjanom towarzyszył już około 3800 roku przed naszą erą. Mieszkańcy państwa faraonów lubowali się w rasie tesem, obecnie wymarłej, stanowiącej prawdopodobnie protoplastę dzisiejszych chartów. Starożytni Persowie trzymali ponoć swoje psy w świątyniach, gdzie otaczano je najwyższym szacunkiem. Kiedy ktoś miał umrzeć, przyprowadzano do niego białego czworonoga, który miał pomóc przedostać się duszy do zaświatów; szedł też później w procesji pogrzebowej.

Psy towarzyszyły wreszcie Grekom i Rzymianom. Pierwszy znany w literaturze europejskiej pies pojawia się w Odysei, a jest nim wierny Argo, pies Odyseusza, który przez dwadzieścia (!) lat czeka na powrót swego pana, a następnie umiera u jego stóp. Być może niewidomy Homer oddał w ten sposób hołd własnemu psu przewodnikowi, który prowadził go przez świat…

Zarówno w Grecji, jak i w Rzymie psy traktowane były jako najlepsi przyjaciele człowieka. Tak, tak, nie my pierwsi wpadliśmy na to, że są wspaniałymi, wiernymi i kochającymi zwierzętami. Grecy korzystali z ich pomocy w opiece nad stadami owiec; najskuteczniejszą rasą do odstraszania wilków były molosy sprowadzane z Epiru. Psy towarzyszyły rolnikom w uprawie roli, zniechęcając ptactwo do wydziobywania ziarna z ziemi. Bogaci greccy obywatele posiadali też pieski pokojowe – co ciekawe, były to popularne do dnia dzisiejszego maltańczyki. Rasa ta pochodzi z adriatyckiej wyspy Meledy, uznanej mylnie za Maltę. Były to typowe greckie kanapowce.

Praktyczni Rzymianie wykorzystywali psy do polowań, o czym świadczą choćby rzymskie mozaiki (na przykład piękna mozaika z Villa Romana del Casale na Sycylii), a także, jeśli nie przede wszystkim, do działań wojennych. Zwyczaj ten przejęli od Germanów, którzy posługiwali się psami w czasie bitew. Sam Juliusz Cezar wypowiadał się bardzo pozytywnie na temat czworonogów: były w jego opinii najwierniejszymi sprzymierzeńcami, nigdy nie tchórzyły i służyły bez żołdu. Pliniusz wylicza w swych tekstach wszystkie psie nadzwyczajności, Cyceron trzeźwo ocenia psią czujność i wierność wobec pana, szybkość w polowaniu, odwagę i zażartość w walce. Żyjący na przełomie I w. p.n.e. i I w.n.e. Lucjusz Juniusz Moderatus Columella, w swoim dwunastotomowym dziele De re rustica, całą VI księgę poświęca małym zwierzętom gospodarskim, w tym psom. O tym, że Rzymanie posiadali psy w domach, świadczą również liczne mozaiki, przedstawiające psy na smyczy lub psy strzegące domu (słynne pompejańskie cave canem – patrz zdjęcie powyżej) oraz fibule (spinki do przytrzymywania płaszczy) w kształcie psa. Domową hodowlę psów luksusowych poświadczają liczne źródła pisane i materialne. Bez trudu można sobie wyobrazić eleganckie rzymskie damy spacerujące po Forum Romanum z pieskami w koszykach. Czyż nie jest to znajomy obrazek? Małe i większe czworonogi nierzadko traktowano na równi z członkami rodziny; stawiano im pośmiertne pomniki i nagrobki. Zdarzały się przypadki, kiedy ostatnim życzeniem właściciela psa było pochowanie go razem z ulubieńcem.

Jak widać, starożytni doceniali psy nie mniej od nas dzisiaj. Były one dla nich stróżami, wartownikami, obrońcami, pasterzami, wojownikami i miłymi kompanami. Przede wszystkim jednak – przyjaciółmi i członkami rodziny. Gdyby nasi antyczni znajomi wiedzieli o Dniu Psa, zapewne wpisaliby go do kalendarza i świętowali. My życzymy wszystkim psiakom szczęśliwego Dnia Psa… oby wasze miski zawsze były pełne, a spacery nigdy się nie kończyły.

Zdjęcie główne: mozaika datowana na 200-150 r. p.n.e. Dowód na to, że niektórzy nigdy się nie zmieniają – na przykład psy! Ten uroczy gagatek z II wieku przed naszą erą rozlał wino gdzieś w Aleksandrii w Egipcie, a minę ma taką samą, jak współczesne polskie czworonogi, gdy coś zbroją. Mozaika pochodzi ze zbiorów Biblioteki Aleksandryjskiej.