Oliwa z Turcji. Z wizytą w Urli

Historia oliwy (czyli oleju z oliwek) sięga 6000 r. p.n.e. Za jej kolebkę uważa się Azję Mniejszą. Wielu uważa ją za kluczowy element rozwoju śródziemnomorskiej cywilizacji, stała się bowiem nie tylko ważnym elementem diety, ale również nośnym symbolem. Sam Homer nazywał ją „płynnym złotem”.

Dziś nie potrafimy już sobie wyobrazić śródziemnomorskiego krajobrazu bez drzewek oliwnych – jednych z najbardziej długowiecznych roślin na świecie. Wiele z nich dożywa nawet tysiąca lat; są też i takie, którym udało się przetrwać kilka tysięcy. Kilkanaście takich egzemplarzy możemy znaleźć w libańskich górach, w miejscowości Bechealeh. Ich wiek szacowany jest na 6 tysięcy lat! Nazywane są Siostrami Noego – legenda głosi, że to właśnie z nich pochodzić miała gałązka, którą w dziobie przyniosła gołębica, ogłaszając koniec potopu.

Nie bez przyczyny więc w wielu miejscach drzewa oliwne uznawane były za święte. Mogli przy nich pracować tylko wybrani – dziewice i mężczyźni zachowujący czystość. Za ścięcie drzewka można było zapłacić życiem. O wyjątkowości tej rośliny świadczy również fakt, że od wieków oliwę stosowano do celów rytualnych. W starożytnym Egipcie wykorzystywano ją do namaszczania zwłok. Zupełnie współcześnie, bo w ostatnich miesiącach, olej koronacyjny na bazie oliwy pochodzącej z Ziemi Świętej użyto podczas intronizacji króla Karola III.

Na wspaniałych właściwościach drzewa oliwnego i jego owoców bardzo szybko poznano się w wielu zakątkach świata; dziś jest ono rośliną uprawianą globalnie. Rocznie produkuje się 3 050 390 ton oliwy. Największy udział w produkcji wciąż mają kraje śródziemnomorskie. W czołowej piątce znajdują się: Hiszpania (1 738 600 ton), Włochy (294 914 ton), Grecja (208 900 ton), Tunezja (179 700 ton) i Maroko (137 400).

W krajach położonych nad Morzem Śródziemnym oliwę nie tylko się produkuje, ale również masowo spożywa – stanowi ona jeden z głównych elementów tzw. kuchni śródziemnomorskiej. We Włoszech i Hiszpanii do celów spożywczych wykorzystuje się rocznie 500 tysięcy ton oliwy! Przeciętny Grek konsumuje 12 kg oliwy na rok. Ze względu na śródziemnomorskie upodobanie do tego tłuszczu, 53 procent światowej konsumpcji oliwy przypada na kraje Unii Europejskiej.

Oliwa w Turcji. Greckie dziedzictwo

By lepiej poznać historię oliwy, warto również zajrzeć na tereny dzisiejszej Turcji. W mieście Klazomenaj – jednym z dwunastu miast jońskich zrzeszonych w dodekapolis zwanym Panionium – zlokalizowana miała być pierwsza na świecie wytwórnia oliwy, w której tłoczona była ona metodą separacji. Czas jej powstania szacowany jest na VI w. p.n.e. Co ciekawe, Turcy zawdzięczają Grekom nie tylko sprowadzenie oliwy na swoje tereny, ale również odkrycie tego stanowiska archeologicznego. To właśnie grecki archeolog w latach 20. XX wieku zlokalizował pozostałości starożytnej osady. Większość pochodzących z niej artefaktów związanych z oliwą możemy dziś podziwiać w muzeum oliwy w Izmirze.

Opuszczenie tych terenów przez Greków nie zakończyło jednak historii oliwy. Dziedzictwo trwa do dzisiaj, a Turcja pozostaje jednym z czołowych producentów tego tłuszczu, czemu sprzyja miejscowy klimat. Główne obszary uprawy oliwek znajdują się naturalnie blisko wybrzeża, rozciągając się od Morza Czarnego po Morze Egejskie i sięgając dalej wzdłuż Morza Śródziemnego i na wschód do właściwej Anatolii. Jednym z najważniejszych ośrodków uprawy oliwek i produkcji oliwy w Turcji są okolice Izmiru, a dzisiejszy szlak oliwny przechodzi przez kilka urokliwych miasteczek, takich jak Urla, Çeşme, Seferihisar, Güzelbahçe, Menderes i Selçuk.

Na całym świecie istnieje około 700 odmian oliwek. W Turcji rośnie od 50 do 80 z nich: niektóre dostarczają owoców na stół śniadaniowy (wielu mieszkańców kraju nie wyobraża sobie pierwszego posiłku bez zjedzenia kilku oliwek), inne wykorzystuje się do produkcji oliwy.

Olivurla. Powrót do korzeni

Z powodu znacznego światowego zapotrzebowania na oliwę z oliwek, niestety coraz częściej jest ona produkowana masowo. Ze względu na brak staranności w obróbce, traci wówczas wiele spośród swoich drogocennych właściwości odżywczych, w tym najcenniejsze antyoksydanty.

Zupełnie inaczej do sprawy podchodzi Ayerya Rüzgarlı Vadi Farm, która została założona w 1998 roku i jako pierwsza w okolicy miasta Urla zyskała certyfikat rolnictwa ekologicznego. Gospodarstwo obejmuje dziś 12 tysięcydrzewek oliwnych, z których owoców, z wielką starannością, produkowana jest oliwa. Założyciele Ayerya Rüzgarlı Vadi Farm zdecydowali się na uprawę oliwek gemlik, charakteryzujących się cienką skórką, grubą warstwą miąższu oraz małą, okrągławą pestką. Są one ręcznie zbierane, a następnie tłoczone w rzemieślniczej wytwórni oliwy w Turla we wsi Kuşçular.

Z oliwek uprawianych na Ayerya Rüzgarlı Vadi Farm wytwarzana jest oliwa marki Olivurla – ceniona na całym świecie i wielokrotnie nagradzana. W prestiżowym konkursie BIOL, w którym bada się wartości chemiczne oliwy i dokonuje jej kompleksowej analizy, produkty tej marki nagradzane były dwukrotnie: w 2015 roku srebrnym, a w 2017 roku złotym medalem.

Oliwa rodem z Urli znalazła również uznanie wielu szefów kuchni, którzy w swoich restauracjach korzystają właśnie z marki Olivurla. Można tu wymienić chociażby Fabio Brambillę, który jest szefem kuchni znanej stambulskiej restauracji Hyatt Regency, Alana Geaama z paryskiej restauracji AG Les Halles czy szefa nagrodzonej gwiazdką Michelin restauracji Itineraires, Sylvaina Sendra.

Markę Olivurla można poznać bliżej, odwiedzając farmę Ayerya, gdzie organizowane są warsztaty i degustacje. Właściciele z wielkim oddaniem opowiadają o właściwościach smakowych i zdrowotnych tamtejszej oliwy. Zajrzyjcie do nich, odwiedzając okolicę Urli.

Materiał powstał podczas podróży odbytej na zaproszenie GoTurkiye.com.