Faraon w Kanaanie

Podczas gdy Żydzi celebrują w Izraelu święto Paschy, ja wybieram się na wyjątkową wystawę w Israeli Museum w Jerozolimie: Pharaoh in Canaan – the untold story. Zdążą obejrzeć ją wszyscy ci, którzy odwiedzą Ziemię Świętą tego lata lub wczesną jesienią, bowiem ekspozycja dostępna będzie aż do 25 października. Może tylko kontekst nie będzie już tak doskonale adekwatny – to właście Pascha jest przecież świętem upamiętniającym wydarzenia, których prawdziwość na próżno starają się poświadczyć rozmaici badacze…

Ucieczka setek tysięcy Izraelitów z Egiptu, opisana ze szczegółami w biblijnej Księdze Wyjścia, nigdy nie została potwierdzona przez odkrycia archeologiczne; co więcej, nie wspomina o niej żaden tekst egipski. A jednak Żydzi od tysięcy lat, każdej wiosny, świętują cudownie odzyskaną wolność. W tym roku z okazji Paschy jerozolimskie muzeum pokazuje nam to, czego w Biblii nie znajdziemy – nie tyle historię wieloletniej niewoli i szybkiego, dramatycznego eksodusu, ale raczej długotrwałą wymianę kulturalną, handlową i polityczną łączącą starożytny Egipt i Kanaan. Miała ona miejsce w II tysiącleciu przed naszą erą, szczególnie intensywna była zaś podczas blisko 350-letniego panowania Egipcjan w krainie na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Jak każda wymiana, miała charakter obustronny – w Egipcie znaleziono liczne przedmioty pochodzące z Kanaanu, poświadczające długotrwałą obecność Izraelitów w kraju faraonów i wpływ, jaki wywierali na tamtejszą kulturę.

Wystawa obejmuje wiele – bo około 700 – niezwykle interesujących obiektów. Znajdziemy tu dziesiątki dzieł sztuki, elementów architektonicznych, jak również to, co chyba najciekawsze – przedmioty codziennego użytku. Przygotowane specjalnie na tę okazję filmy dokumentalne wyjaśniają, dlaczego wyjście Izraelitów z Egiptu, choć nadal niemożliwe do wskazania na osi czasu, pozostaje ogromnie ważnym momentem dla rozwoju dwóch śródziemnomorskich kultur – tak żydowskiej, jak i chrześcijańskiej. Tłumaczy także, jak wiele podobieństw, z których często nie zdajemy sobie sprawy, łączy nas z antycznymi cywilizacjami – od codziennych czynności i rytuałów począwszy, na literach i piśmie skończywszy. Niejeden odwiedzający właśnie podczas tej wystawy usłyszy po raz pierwszy, że zarówno hebrajski, jak i “nasz”, czyli rzymski alfabet wywodzi się w prostej linii z tajemniczych, egipskich hieroglifów…