Małmazja

Wino małmazja pochodzi z Peloponezu. Nazwa monemvasia na początku odnosiła się do  słodkiego miejscowego trunku, jednak Monemvasia to także toponim – średniowieczne miasto na półwyspie, które w czasach bizantyjskich połączone zostało z lądem jedną groblą. Moni emvasis znaczy bowiem po grecku „jedno wejście”.

Z Peloponezu wino małmazja zostało ”przesiedlone” przez weneckich kupców na Kretę, skąd wywędrowało do najdalszych zakątków Europy. Zdobyło popularność w całym basenie Morza Śródziemnego, a nawet poza nim. Pili je Francuzi, Włosi, Hiszpanie z kontynentu i z Wysp Kanaryjskich oraz Portugalczycy z Madery. Piją je wciąż Grecy i Chorwaci.

Do Polski małmazja dotarła w XVI wieku wraz z modą na wina z południa Europy. Sprowadzana była z Krety przez Bałkany. Powodzenie na stołach polskich zawdzięcza naturalnej słodyczy. Wina słodkie stanowiły alternatywę dla niezwykle popularnych miodów pitnych. Należy zaznaczyć, że w owym czasie nasi rodacy wyżej cenili wina słodkie niż północnoeuropejskie wytrawne, które wydawały się im zbyt ostre, nierzadko cierpkie. Powszechną praktyką było np. dosypywanie cukru do win reńskich. Oczywiście doskonałe szczepy z południa Europy, obdarzone bogatym, głębokim, wytrawnym smakiem, także miały wielu zwolenników, jednak to słodkie grona cieszyły się niesłabnącym zainteresowaniem.

Największe składy małmazji znajdowały się we Lwowie. Władysław Łoziński w książce Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie w XVI I XVII wieku pisze, że handel w tym mieście charakteryzował się  rozdrobnieniem i niewielką specjalizacją, jednak pewne produkty sprzedawały się w dużych liczbach i nadawały charakter całej wymianie handlowej we Lwowie. Należały do nich wina południowe, takie jak muszkatel, ipsyma, alikant i kocyfał; prym wiodła wśród nich małmazja. Płacono za nią więcej niż za znane i łatwo dostępne wina węgierskie, jej popularność szybko rosła. Poeta i satyryk Piotr Zbylitowski na początku XVII wieku pisze:

Wino dowcip zaostrza, posila człowieka,
żołądkowi potrzebne i przyczynia wieka.
Frasunek, myśli próżne wybija nam z głowy,
Czemu żaden nie sprosta wymownymi słowy.
Dni wesołych matką jest, dobrą myśl sprawuje,
Winem głowa zagrzana kłopotu nie czuje.

Jest to jeden z wielu ówczesnych utworów sławiących zalety tych trunków. Wino było powszechnie pożądane na szlacheckich stołach – biednym musiał być ten, kto miłego gościa winem podjąć nie mógł.

Współcześnie małmazja, czyli malvasia lub malvazija, kojarzona jest, jak wspomniano na początku, z wytrawnym, orzeźwiającym winem, które nasi rodacy znają przede wszystkim z pobytu w Chorwacji – każdy chorwacki bar serwuje turystom jego cytrusową, morską odmianę. Chorwaci są zresztą bardzo do małmazji przywiązani; jej oryginalność podkreślają, nazywając ją malvaziją istarską (czyli małwazją z Istrii). Niektórzy mogli też natknąć się na jej doskonałą słoweńską siostrę pochodzącą z winnic Sutor. Tamtejsza małmazja przypomina inny popularny szczep – chardonnay.

Gdy udamy się nieco dalej na zachód, okaże się, że w pozostałych zakątkach Śródziemnomorza małmazja ma do zaoferowania zupełnie inny smak. W Emilii-Romanii można spotkać małwazję półsłodką (a więc nawiązującą do pierwotnej wersji). Ciekawostką jest to, że w Parmie podaje się ją w towarzystwie słynnej miejscowej szynki. Szczepy małmazji wykorzystywane są też do produkcji Vin Santo, czyli włoskiego deserowego wina znanego w Toskanii. Małmazje to przede wszystkim wina białe, jednak Włosi uprawiają też szczep malvasia nera, stanowiący podstawę wielu czerwonych odmian popularnych na całym Półwyspie Apenińskim. W Hiszpanii i Portugalii małmazję traktuje się jako niezbędny składnik wielu kupaży miejscowych win białych, a lokalne winnice oferują ogromne bogactwo i różnorodność jej szczepów. Małmazja stanowi wreszcie bazę wzmocnionych słodkich win z Madery, które określa się nazwą Malmsey.

Zdjęcie główne: winne grona małmazji, fot. Scops~commonswiki / Wikimedia, CC BY-SA 3.0