O czystku czyli labdanum
RedakcjaTen ważny składnik śródziemnomorskiej makii i frygany przeżywa dziś prawdziwy renesans.
O Śródziemnomorzu, dla Ciebie.
Czystek jest rodzajem krzewów, których rodzina, wraz z mieszańcami, liczy przeszło 50 gatunków. Stanowią one istotny składnik makii, czyli śródziemnomorskich zarośli występujących w miejscach po usuniętych lasach dębowych, sosnowych lub cyprysowych, oraz frygany, porastającej suche, skaliste siedliska we wschodniej części regionu.
Większość gatunków czystka występuje w basenie Morza Śródziemnego, od Maroka i Portugalii po Bliski Wschód. Znajdziemy go także na Wyspach Kanaryjskich. Do najpopularniejszych czystków należy czystek szary (siwy) o kwiatach koloru różowego, kwitnący w zachodniej części Śródziemnomorza; czystek kreteński – także różowy; czystek purpurowy (Portugalia, Hiszpania, Włochy) oraz występujący w całej prawie Europie Południowo-Zachodniej czystek ladanowy, obdarzony wyjątkowo dużymi kwiatami o białych płatkach, często z ciemnoczerwonymi plamkami u nasady.
W przeszłości, ze względu na miejsce występowania, czystek nazywano często różą skalną. Bywa on także określany różą z Sharon, w nawiązaniu do tekstu Pieśni nad Pieśniami, jednak termin ten używany jest również w odniesieniu do innych kwiatów, na przykład hibiskusa.
Czystek, a właściwie żywica z niego, charakteryzuje się intensywnym, słodkim, żywicznym zapachem, od stuleci wykorzystywanych w perfumiarstwie. Jest on często określany mianem bursztynowego, ambrowego; przypomina także aromat propolisu. Podobnie do miodu, ma zresztą niezwykłe działanie terapeutyczne. Dawniej żywica z czystka używana była przez pasterzy do smarowania skóry kóz, które okaleczyły się podczas wypadu wśród skał. Starożytni wykorzystywali ją także do okadzania pomieszczeń; do dziś zresztą labdanum, czyli właśnie żywica z czystka, stanowi składnik kadzideł w Kościele wschodnim.
O labdanum, opisywanym hebrajskim słowem lōţ, wspomina w kilku miejscach Biblia. W Księdze Rodzaju na przykład wymieniane jest ono jako prawdziwe bogactwo: „Zabierzcie (…) w wasze wory to, co w naszym kraju jest najcenniejszego i zanieście owemu człowiekowi w darze: nieco wonnej żywicy, nieco miodu, wonnych korzeni, olejków, owoców, pistacji i migdałów” (Rdz 43,11). We fragmencie tym w języku polskim pojawia się słowo “żywica” – oryginał nie pozostawia jednak wątpliwości, że chodzi konkretnie o labdanum.
W lecznictwie i kosmetyce wykorzystywano także olejek z czystka. Może mieć on formę absolutu lub produktu destylacji z liści i gałązek, pozostając więc żywicą w formie olejku. Dziś, w każdej formie, przeżywa czystek swój wielki renesans, co nie dziwi, zważywszy na szereg jego terapeutycznych właściwości. Ma on działanie przeciwkrwotoczne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne, stymuluje układ immunologiczny, pomaga w infekcjach oddechowych, biegunce, reumatyzmie i artretyzmie, przynosi ulgę w stanach niepokoju i pobudzenia nerwowego, a nawet działa wygładzająco na skórę (zarówno w wypadku trądziku, jak i zmarszczek). Posiada więcej antyoksydantów niż zielona herbata, nie wykazuje działań ubocznych i jest bardzo bezpieczny w stosowaniu – nie można go przedawkować. Grzechem byłoby nie spróbować!
