Chorwacka kultura niematerialna w czasie Wielkanocy. Dwie ciekawe tradycje
Agnieszka JasińskaWielkie pisanki dla przyjaciół i festiwal Žudija – oto ciekawe chorwackie zwyczaje, które warto znać.
Absolwentka studiów magisterskich na romanistyce i doktor nauk humanistycznych w Instytucie Filologii Polskiej przy Uniwersytecie Pedagogicznym. Językoznawczyni i metodyk języka polskiego jako obcego, miłośniczka historii języka, pożeraczka literatury non fiction. Po latach eksplorowania kultur romańskich wykonała gwałtowny zwrot ku Bałkanom, gdzie od kilku lat najchętniej spędza wolne chwile. Nieustannie porównuje języki i kultury, próbując dowieść, że więcej nas łączy niż dzieli. Zaprasza na stronę polskiikropka.pl.
„Pisanice od srca” to dar Chorwacji dla Krakowa. Rok temu dwumetrowe malowane jaja zdobiły przestrzeń pomiędzy Sukiennicami a kościołem św. Wojciecha. W tym roku ze względu na sytuację epidemiologiczną i brak jarmarku wielkanocnego okazałe pisanki nie pojawią się na płycie rynku.
Sama tradycja pochodzi z Kopřivnicy w środkowej Chorwacji. Mieszkańcy tego niewielkiego miasteczka od kilkunastu lat zajmują się organizowaniem wystawy malarzy sztuki naiwnej, którzy prezentują swoje dzieła w postaci olbrzymich pisanek. W 2008 roku otrzymały one status Chorwackich Dóbr Kultury Niematerialnej i rozsyłane są do wielu miejsc na świecie w dowód przyjaźni, miłości i radości związanej z Wielkanocą. Przekazywanie pisanek od serca poszczególnym krajom możliwe jest dzięki Chorwackiej Wspólnocie Turystycznej i ambasadom Chorwacji. Pisanki od serca można było podziwiać m. in. w Nowym Jorku, Paryżu, Brukseli, Rzymie, Mediolanie, Bilbao; od ubiegłego roku są także w Krakowie.
Druga oryginalna tradycja wielkanocna związana jest z opieką nad grobem Chrystusa przez strażników zwanych Žudije.
Nazwę trudno przetłumaczyć dosłownie; pochodzi ona prawdopodobnie od słowa „Żydzi”. Žudije znani są w Chorwacji od XIX wieku, a pojawili się po raz pierwszy w miasteczku Metković w południowo-wschodniej Dalmacji. Zwyczaj gromadzenia się przebranych w rzymskie kostiumy strażników przy Grobie Pańskim został ”zaimportowany” z włoskiego Loreto. Bardzo szybko rozprzestrzenił się w całej Dalmacji. Dzisiaj w całym kraju jest wiele stowarzyszeń strażników Grobu Pańskiego. Ponadto co roku w jednym z miast dalmatyńskich i chorwackich organizuje się Festival Žudija, w którym bierze udział lokalna społeczność. Jest to barwna impreza, na której oprócz stosownie ubranych strażników można podziwiać pochód pozostałych uczestników w kostiumach związanych z miejscowym folklorem. Najsłynniejsze festiwale odbywały się w Vodicach, jednak szybko zdecydowano, że należy co pewien czas zmieniać lokalizację obchodów. Pozwoliło to spopularyzować wydarzenie i urozmaicić jego formułę. W ten sposób Chorwaci mogą na przykład oglądać festiwale Žudija, podczas których strażnicy noszą mundury marynarki wojennej albo kostiumy związane z regionalnymi tradycjami. W jednej miejscowości na północy Chorwacji Grobu Pańskiego pilnują kobiety i to one są głównymi bohaterkami wydarzenia.
W związku z sytuacją epidemiologiczną w tym roku po raz pierwszy Festival Žudija nie odbędzie się w takiej konwencji jak zwykle. Na stronie festiwalu Sime Stiković, jeden z pomysłodawców i fotograf uwieczniający rokrocznie jego przebieg, napisał, że obchody odbędą się w najskromniejszej z możliwych formie. W kościele w Vodicach będzie miało miejsce spotkanie czterech osób: księdza, jednej zakonnicy, jednego ze strażników i jego, czyli osoby fotografującej całość.
www.vecernji.hr
