Śródziemnomorska zima Roberta D. Kaplana
Julia WollnerZima na Południu początkującemu podróżnikowi jawić się może jako ucieczka do krainy światła i ciepła; dla bardziej doświadczonego będzie synonimem pewnego zastoju albo przejmującego doświadczenia samotności. Kaplan nie wykorzystuje jednak symboliki śródziemnomorskiej zimy; czyni z niej raczej rozmytą plamę na osobistej osi czasu. Trudno ocenić, czy jest to zabieg świadomy, jednak rezultatowi nie można odmówić pewnego uroku.
(redaktorka naczelna "Lente") Miłośniczka antycznego Rzymu, zapachu neroli i dramatów Pirandella, z drugim domem w Andaluzji. Od kilkunastu lat zajmuje się popularyzacją kultury śródziemnomorskiej. Jest doktorką italianistyki, żoną Izraelczyka, kawoszką i niedoszłą archeolożką. www.julia-wollner.com
Lektura Śródziemnomorskiej zimy Kaplana nie przynosi uniesień. Oferuje spotkanie z historią, z dawno zapomnianymi postaciami, z więcej niż poprawnymi opisami zwyczajów, spotkań czy krajobrazów. Stanowi podobno zapis podróży odbytej w latach ’70, z której pozostały niewystarczająco szczegółowe notatki. I jak takie niewystarczająco szczegółowe notatki się ją czyta: z zainteresowaniem, przyjemnie, ale z pewnym niedosytem emocji, jakiegoś poruszenia, czegoś, co pozwoliłoby podróż tę i jej opis zapamiętać na dłużej.
Przede mną rozciągała się zima jak całe życie. Jak odtworzyć poczucie nieskończonych możliwości przed nagromadzeniem wymagających uzasadnienia czynów: kiedy nie było się odpowiedzialnym w obliczu czasu, bo zawsze był czas, by naprawić błędy? – pyta Kaplan. – Wiecznie zmieniająca się sceneria daje złudzenie nieskończoności wielu szans i okazji. Trudno ocenić, które fragmenty kreślił autor wśród pustynnego tunezyjskiego chłodu albo w ciemnych zaułkach Palermo. Można mieć jednak wrażenie, że, oszołomiony tą iluzoryczną nieskończonością szans, nie przyłożył się wystarczająco do pracy, odkładając uzupełnienie zapisków na później – z nadzieją, że wspomnienia będą wystarczająco intensywne, a przemyślenia świeże.
Niestety wspomnienia blakną, a refleksja po latach, choć może dojrzalsza, bywa pozbawiona iskry. Tunezja, Sycylia, Dalmacja, Peloponez – jakże wiele widoków, barw, różnorodności, ale i podobieństw. Drobne rozbieżności i względności są esencją podróżowania, porównanie bowiem jest podłożem dla solidnej analizy – tego jest Kaplan świadomy, jednak solidnej analizy, tego porównania pejzaży, kultur czy choćby osobistych przeżyć w odwiedzonych krajach do ostatniej stronicy niestety nie znajdujemy.
Zimowa proza Kaplana jest łagodna, inteligentna, dobrze napisana, choć okoliczniki mające sytuować jego rozważania w czasie wydają się zbędne: wszystkie “tej zimy” i tym podobne mogłyby równie dobrze być wiosną, jesienią lub latem. Nadaje to książce wymiar ponadczasowości, rozpinając nad słowami pewien woal, który jednocześnie czaruje i nuży, jak chłodne miesiące będące momentem tymczasowego uśpienia. I może o to właśnie chodziło – by delikatna szarość słów, a może nawet pewna bezbarwność relacji oddała ciszę, w której słychać miarowy oddech regionu spowitego zimowym snem.
Robert D. Kaplan, Śródziemnomorska zima. Uroki historii i krajobrazu Tunezji, Sycylii, Dalmacji oraz Peloponezu, tłumaczył Marek Grzanka, Sprawy polityczne, Warszawa 2009
