Tego nie wiedziałeś o Juliuszu Cezarze – ciekawostki na Idy Marcowe (część I)

Hasło “Idy Marcowe” – jeden z najbardziej przełomowych momentów w historii – kojarzy każdy, jednak mało kto pamięta, że chodzi o bardzo konkretną datę w kalendarzu: piętnasty dzień bieżącego miesiąca. To właśnie wtedy, 2061 lat temu, 23 pchnięć sztyletem spowodowało śmierć Juliusza Cezara – najsłynniejszego rzymskiego polityka. Oto kilka faktów z jego biografii, o których nie wszyscy wiedzą, a które wydały mi się ciekawe i warte przybliżenia.

1 Juliusz Cezar nie był cesarzem

Rzeczownik cesarz, podobnie jak car, wywodzą się bezpośrednio od nazwiska słynnego Rzymianina, jednak on sam nigdy nie został obwołany królem. Miesiąc przed śmiercią, dokładnie 14 lutego 44 roku, odmówił koronacji, wiedząc, że tytuł królewski jest od wieków znienawidzony przez Rzymian. Senat ogłosił go natomiast dyktatorem wieczystym (dictator in perpetuum), najwyższym kapłanem, imperatorem i Ojcem Ojczyzny (pater patriae) przy jednoczesnym zachowaniu pozorów ustroju republikańskiego.

Warto wspomnieć, że według badań językoznawczych, nazwisko Caesar najprawdopodobniej wymawiano “kajzar”. Cognomen ten ma nieznaną etymologię, choć sam Juliusz twierdził, że pochodzi od punickiego wyrazu oznaczającego słonia – imponującego zwierzęcia, które pełniło istotną rolę w prywatnej mitologii polityka.

2 Nie przekroczył wielkiej, rwącej rzeki

Historycy szacują, że Juliusz Cezar brał udział w 50 bitwach, z których 48 zakończyło się jego zwycięstwem – jest to jeden z najlepszych wyników w historii świata. Jego reputacja wybitnego generała, zaprawionego w wojennych trudach, jest więc w pełni zasłużona. Warto jednak podkreślić, że jedno z szerzej znanych wydarzeń z jego życia – przekroczenie Rubikonu – nie nosiło znamion wielkiego wyczynu w sensie czysto fizycznym. Ta północnowłoska rzeka jest bowiem bardzo niewielka. Słynna decyzja o przejściu na jej drugi brzeg miała jednak ogromne znaczenie symboliczne: oznaczała przekroczenie granicy między Galią Przedalpejską i Italią oraz rozpoczęcie wojny domowej z Pompejuszem, zaanonsowane słowami alea iacta est (“kości zostały rzucone”).

3 Miał kontakty “na górze”

Choć w końcu I wieku przed naszą erą wielu Rzymian pozostawało z gruntu niewierzącymi, niezwykle istotne było umiejętne przedstawienie własnego rodowodu celem legitymizacji pełnionej władzy. Ród Juliuszów, z którego wywodził się Cezar, za swoją antenatkę uważał samą boginię miłości, Wenus. Z najpiękniejszą nieśmiertelną łączyła rodzinę postać ich protoplasty Julusa (syna bohatera wojny trojańskiej Eneasza), który był rzekomo jej wnukiem.
Po wygranej bitwie pod Farsalos, gdzie w 48 r. p. n. e. pokonał Pompejusza, Cezar ślubował wzniesienie świątyni na cześć Wenus Rodzicielki, co stało się w roku 46. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że otwarcie przybytku przyczyniło się bezpośrednio do śmierci Cezara: fakt, że polityk umieścił w nim posąg swojej kochanki Kleopatry, która niedawno urodziła mu nieślubnego syna i z którą, jak szemrano, planował założenie nowej królewskiej dynastii, rozsierdził jego oponentów.

4 Jego życie prywatne było bardzo burzliwe

Cezar, lubiący podkreślać swoją skromność, wierność tradycji i dobrym obyczajom, w rzeczywistości prowadził burzliwe życie miłosne, dalekie od idału czystości i wstrzemięźliwości. Miał trzy żony: Kornelię, Pompeję i Kalpurnię. Wydaje się, że prawdziwym uczuciem darzył tylko tę pierwszą; niestety małżonka umarła młodo, w 69 roku p.n.e. Z tego związku Cezar miał ukochaną córkę Julię. Pompeję oddalił po skandalicznych wydarzeniach, które rzucały cień na jej reputację – oznajmił wówczas, że żona Cezara musi być poza wszelkimi podejrzeniami. Sam romansował jednak na wszystkie strony, zarówno z żonami przyjaciół, jak i wrogów; przyjęło się też uważać, że wiele lat wcześniej łączyła go homoseksualna relacja z królem Bitynii. Trzecia żona Cezara, Kalpurnia, przez wiele miesięcy żyła w jednym mieście z królową Egiptu Kleopatrą, która przybyła do Rzymu na zaproszenie kochanka, przywożąc ze sobą jego syna, Cezariona. Sytuacji tej, niełatwej zapewne dla obu pań, kres położyła śmierć Juliusza. Jednym z jej autorów był jak wiadomo Brutus, syn Serwilii – wieloletniej przyjaciółki dyktatora i, być może, jego jedynej prawdziwej miłości. Błędnym jest natomiast przekonanie, że Cezar był ojcem spiskowca (czytaj więcej tutaj).

5 Dzięki niemu wprowadzono rok przestępny

Lata przestepne wprowadzono w III wieku p.n.e. w Egipcie, jednak w Europie nie były one praktykowane aż do dekretu Cezara, wydanego w 45 roku p.n.e. i bazującego na obliczeniach greckiego astronoma Sosygenesa. Polityk dokonał tym samym znaczącej reformy kalendarza (stąd określenie “kalendarz juliański”), co spowodowało krytykę ze strony opinii publicznej. Słoneczny kalendarz Cezara obowiązywał jednak w Europie przez długie stulecia – w Polsce i Włoszech na przykład został zniesiony dopiero w XVI wieku, kiedy zastąpił go kalendarz gregoriański.

CDN. – kolejną część zestawienia znajdziesz tutaj!