SPQR Mary Beard – o historii zupełnie inaczej

Filolog klasyczną Mary Beard miałam przyjemność słuchać i oglądać na żywo dokładnie dziesięć lat temu, kiedy prowadziła wykład w The British School w Rzymie. Byłam wtedy doktorantką szykującą rozprawę na temat postaci antycznych w literaturze włoskiej i skrupulatnie wybierałam z oferty kulturalnej Wiecznego Miasta wszystkie wydarzenia – odczyty, konferencje, prelekcje – które miały związek z opisywanymi przeze mnie bohaterami. Na wykładach robiłam notatki, spisywałam dziesiątki dat i nazwisk, zwykle marząc przy okazji o kolejnej porcji wzmacniającego espresso. Pamiętam, że z wykładu Beard wyszłam bez jednej nawet zapisanej strony, za to z przyjemnie podwyższonym ciśnieniem – pomimo kilkugodzinnej przerwy od pobudzającej włoskiej kawy.

Brytyjska filolożka w swoich opowieściach – czy to podczas poważnych konferencji, czy w filmach dostępnych na Youtubie, czy wreszcie w książkach popularnonaukowych – przedstawia antyk w sposób zupełnie inny niż ten, do którego przywykła większość z nas, ze znużeniem wspominająca mało porywające lekcje historii w szkole czy na uniwersytecie. Potrafi bezbłędnie łączyć dokładność wybitnego badacza z gawędziarskim tonem, a jej świeże, niekiedy zaskakujące spojrzenie na bieg wydarzeń inspiruje do rozmyślań. Nie inaczej jest w wypadku wydanej niedawno przez Rebis książki SPQR – Historia starożytnego Rzymu – publikacji pokazującej, że, mimo setek wydanych przez wieki opracowań, wcale nie wszystko zostało już na temat Rzymu powiedziane. Fundamenty zachodniej cywilizacji, choć położone ponad dwa tysiące lat temu, nadal dają się interpretować na wiele sposobów, zaś ten, w jaki czyni to Beard, można bez przesady uznać za przełomowy.

SPQR nie usatysfakcjonuje tych, którzy szukają akademickiego podręcznika zawierającego skrupulatny zapis chronologiczny bitew i politycznych reform. Zamiast nich znajdziemy syntezę społeczną, panoramę rzymskich obyczajów i porywającą analizę dotyczącą najważniejszych momentów w historii imperium. Rozprawiając się z wieloma błędnymi przeświadczeniami na temat antyku, Beard serwuje nam pokaźną dawkę ciekawostek i barwne przykłady wspierające jej nowatorskie obserwacje, wszystko to zaś w oparciu o najnowsze badania archeologiczne.

Jak już wspomniałam, z rzymskiego wykładu Beard wyszłam bez jakichkolwiek notatek – za wiele było w jej wystąpieniu pasji i zaangażowania, by móc zamknąć je w liczbach i hasłach. SPQR można oczywiście przeczytać z ołówkiem i notesem pod ręką. Lepiej jednak dać się porwać opowieści autorki, dla której tytułowy Senat i Lud Rzymski pozostają, mimo upływu wielu wieków, fascynującymi i nadal nie do końca odkrytymi partnerami do dyskusji.

Mary Beard, SPQR – Historia starożytnego Rzymu, tłum. Norbert Radomski, Rebis, Poznań 2016