Co mówią Włosi o sobie nawzajem? Wiele ciekawych rzeczy, jak zawsze wykazując się nieznającą granic kreatywnością. Ci z góry uważają, że ich koledzy z dołu to terroni (‘wieśniaki’). Oni dla odmiany odwzajemniają się plotkowaniem, że na północy tylko się pracuje i myśli o pieniądzach. Nie na tym jednak koniec – istnieje też wiele kuriozalnych przekonań o mieszkańcach rozmaitych miast i regionów, które krążą po całym Półwyspie Apenińskim, bez względu na to, gdzie się znajdziemy. I tak na przykład, mieszkańcy Trydentu to „p… Niemcy” (trentini: tedeschi del cavolo). Kto wychował się w Piemoncie, na pewno marzy o powrocie monarchii (piemontesi: monarchici), nie mówiąc o tym, że jest fałszywie grzeczny (piemontesi falsi e cortesi). Mediolańczycy, w przeciwieństwie do rzymian, dużo pracują (Milano lavora, Roma gode), a do tego wiecznie rozmawiają przez telefon komórkowy. W regionie Veneto pije się alkohol od samego rana (sei veneto se bevi come un tombino dalle 8 di mattina). Mieszkańcom Vicenzy zdarza się zjeść na obiad kota, w Weronie wszyscy są niespełna rozumu, w Wenecji każdy myśli, że jest wielkim panem, a w Padwie są najlepsi lekarze (veneziani gran signori, padovani gran dottori, vicentini mangiagatti, veronesi tutti matti).
Za największych skąpców uważa się mieszkańców Genui (genovesi: tirchi), dzięki którym powstał rzekomo… Wielki Kanion w Kolorado. Jednemu z nich upadła bowiem na ziemię pięciocentówka. Zdesperowany, zaczął kopać z taką furią, że wykopał to, co inni uważają za cud amerykańskiej natury.
Toskańczycy podobno okropnie przeklinają i do tego mieszają do swoich przekleństw Boga i świętych (toscani: bestemmiatori), a mieszkańcy Emilii Romanii to wszystko komuniści (romagnoli: comunisti). Rzymianie, oprócz tego, że głównie imprezują, są też okropnymi burini – nieokrzesanymi „burakami”. Im dalej na południe, tym gęściej od stereotypów: campani to fannulloni, czyli nieroby, a Sycylijczycy to mafiosi i camorristi. Na pięknej wyspie Sardynii spotkamy ludzi zacofanych i… owłosionych (sardi: arretrati e pelosi). Całe południe zajada się makaronem lub polentą oraz zwraca uwagę jedynie na trzy rzeczy: pizza, sole e mandolino, w czym najbardziej celują neapolitańczycy.
Przy mnogości tych rozmaitych skojarzeń, nasze polskie wierzenia w skąpstwo poznaniaków i arogancję warszawiaków to mały pikuś. Nikt przynajmniej nie podejrzewa drugiego o gotowanie na obiad… kota.
Tekst ukazał się drukiem w 15. numerze magazynu “La Rivista” w styczniu 2015 r. – do nabycia tutaj.
____________________________________________________
Zdjęcie główne: Francesco Ceccarelli
W lustrzanych ścianach odbija się sylwetka kelnera w bordowej marynarce. Chwilę wcześniej, unosząc wysoko dłoń, cienkim strumieniem nalał z dzbanuszka mleko do szklanki z kawą. Jego ruchy były swobodne i pewne. Śledziłem go wzrokiem, patrząc, jak prześlizguje się pomiędzy krzesełkami i rozstawia na stolikach naczynia z herbatą i liśćmi mięty.
W Cafe de Paris, w samym centrum Tangeru, przez ostatnie pół wieku zmieniło się niewiele. Wnętrze, wyłożone marmurami i boazerią, pozostało niemal identyczne, jak w czasach, gdy zbierali się w nim amerykańscy pisarze – Burroughs, Bowles, Capote, Ginsberg.
Ich upodobanie do tego lokalu łatwo zrozumieć. Stanowi on nie tylko bramę do miasta, ale jest też miejscem, z którego przez długie godziny można podpatrywać swobodnie jego życie Tangeru. A czy dla pisarzy, artystów i zwykłych podróżników może być coś cenniejszego?
Przeszklone ściany lokalu wychodzą na chodnik i uliczne rondo. Przed widzami ukrytymi w kawiarni trwa nieustany spektakl. Płynący strumień ludzi nigdy nie wysycha, a w jego nurcie migają twarze wszelkiej rasy, wieku, pochodzenia. Przechodzą biedni i zamożni. Miejscowi. Ekspaci. Turyści. Drobni handlarze i sprzedawcy przekąsek. Ubrani kolorowo i szaro, elegancko i zwykle, wyzywająco i skromnie. Po europejsku lub z dumnie naciągniętymi na głowy spiczastymi kapturami dżelab. Wystarczy patrzeć i nasiąkać atmosferą miasta. I przekuć ten obraz w kilkaset słów lub szkic nakreślonymi szybkimi ruchami na kawiarnianej serwetce.
Tanger, leżący u brzegu Afryki, z widokiem na Hiszpanię, od 1923 r. stał się miastem wymykającym się wszelkim granicom. Stracił jasno określoną tożsamość. Rozparcelowany pomiędzy kolonialne mocarstwa, z których żadne nie chciało dobrowolnie wyzbyć się miasta położonego w tak strategicznym miejscu, stał się Interstrefą. Neutralnym skrawkiem ziemi o nie do końca jasnym statusie. Aż do roku 1956, gdy Tanger został przekazany Maroku, nie obowiązywały w nim sztywne zasady, a egzekwowanie zupełnie płynnego prawa stało się fikcją.
Tanger szybko zdobył reputację miasta dekadenckiego. Niebezpiecznego, ale oferującego też nieskończoną ilość towarów i niezapomnianych wrażeń. Amerykańscy i europejscy pisarze odnaleźli się w tych warunkach błyskawicznie. Zaczęli do niego ściągać masowo; w ślad za nimi pojawili się muzycy i aktorzy, a później całe zastępy cwaniaczków, wolnych duchów, drobnych przestępców, handlarzy, uciekinierów, bogaczy i biedaków. Prostytutki, haszysz, seks, alkohol, szmuglowany towar. Każda zachcianka, jaka przyszła ci do głowy, w Tangerze miała szansę się ziścić, o ile tylko dysponowałeś odpowiednią ilością gotówki.
W Tangerze na każdym kroku spotkać można drobnych handlarzy. Fot. Benson Kua / Flickr
Z tych czasów pozostało już niewiele. Legenda bitników wciąż jednak gdzieś się tli. Artystyczne życie miasta stało się mniej widoczne. Zeszło do strefy prywatnej, skryło się w zaciszach mieszkań i domów. Przekroczenie granicy tego świata jest dziś trudniejsze; dostanie się do niego wymaga zwykle znajomości i odpowiedniego wprowadzenia.
Nadal nie brakuje tu jednak ekscentryków. Większość z nich żyje w Tangerze od dziesięcioleci i to oni tworzą dziś jego legendę. Jak, chociażby, brytyjski dziennikarz Jonathan Dawson, mieszkający w kamienicy w nowej dzielnicy. Z jej tarasu rozciąga się widok na Tanger i Cieśninę Gibraltarską, ale to nie z powodu widoków to miejsce jest znane w całym mieście. Brytyjczyk, nawiązując do tradycji Interstrefy, urządza w swojej siedzibie okazałe, pełne przepychu imprezy. Na służbę najął armię karłów. Rolę domowego pupila gra kogut, którego grzebień Dawson gładzi, trzymając ptaka na kolanach.
Barwna uliczka w Tangerze. Fot. katiebordner / Flickr
Nowa wizja
Ciesząc się sławą niegrzecznego miasta, Tanger sprowadził w końcu na siebie kłopoty. Hassan II, który objął marokański tron w 1961 r., nienawidził tego miasta z całego serca. Uważając je za „brudną plamę wstydu”, odciął je od budżetu, zostawiając zaledwie strumyczek pieniędzy i skazując w ten sposób miasto na powolne dogorywanie. Tętniące życiem miejsce zmieniło się w przygnębiającą przestrzeń mrocznych uliczek, sypiących się domów, zaniedbanych hoteli i spękanego asfaltu na jezdniach.
Drugą szansę miasto dostało z objęciem w 1999 r. tronu przez syna Hassana II, Muhammada VI. Nowy władca zdjął z ciążący na nim wyrok. Napłynęli turyści, a plany przebudowy Tangeru zaczęły zapełniać kolejne teczki.
Tanger miał stać się centrum turystyki zakupów. Fot. katiebordner / Flickr
Wahadło przesunęło się w drugą stronę. Muhammad VI za Tangerem wprost szaleje, jego wizja miasta – które ma stać się marokańskim centrum turystyki zakupów, przyciągając bogatych właścicieli jachtów, cumujących w nowej marinie – jest jednak odległa od dawnego oblicza miasta.
Chodząc po Tangerze, nie sposób oczywiście nie docenić coraz bardziej uporządkowanych ulic, wygodnych hoteli, bogatszej infrastruktury oraz zieleni wypielęgnowanych ogrodów. Równocześnie jednak, gdy nastawi się ucha, dosłyszeć można pytania, czy ten budowlany zapał nie wymknął się już spod kontroli. W kawiarnianych rozmowach, pogawędkach z kelnerem, zasłyszanych gdzieś zdaniach kryje się obawa, że Tanger zmierza w złym kierunku, a na zmianach korzystają nie mieszkańcy, lecz deweloperzy, korporacje i zagraniczni bogacze. W tych dysputach powraca, niczym mantra, nazwisko Mohameda Hassada, polityka odpowiedzialnego za wykucie nowego oblicza Tangeru. Oskarżany o przekształcenie kilka lat temu Marrakeszu w Disneyland, dziś podejrzewany jest o chęć uczynienia z Tangeru drugiego Dubaju.
Medina w Tangerze. Fot. katiebordner / Flickr
Porzucając plany
Jeżeli te obawy okażą się uzasadnione, Tanger być może utraci swój powab. Jego istotą jest bowiem nuta nostalgii. Niczym nieskrępowany nurt codziennego życia. Trochę niecne interesy, ale i brawurowe poczynania artystów. Fascynująca historia i związane z nią miejsca. To miasto od zawsze żyło na granicy świata europejskiego i afrykańskiego. Było kosmopolitycznym gniazdem uwitym przez przybyszy z całego globu.
Niezależnie od przyszłości, można mieć jednak nadzieję, że Tanger nie zmieni się choć w jednym: pozostanie, jak zawsze, kiepskim miejscem do zwiedzania, a świetnym do spacerów. Liczba porywających zabytków bądź dzieł sztuki jest tu ograniczona. Miłośnicy odhaczania kolejnych punktów, które „trzeba koniecznie zobaczyć”, mogą być zawiedzeni.
Chwila odpoczynku na targu w Tangerze. Fot. Benson Kua / Flickr
Tanger wymusza raczej, by pozbyć się oczekiwań i porzucić plany. Jest miastem, które staje się najbardziej fascynujące, gdy się je po prostu przemierza. Szuka śladów obecności bitników, zaglądając do Cafe de Paris, malutkiego Cafe Central na Petit Soco lub hotelu El-Muniria, w którym Burroughs napisał znaczą część Nagiego lunchu. Gdy błąka się po kazbie, starej dzielnicy otoczonej murem, przystaje na miętową herbatę, zagląda w opustoszałe zaułki. Zachodzi do Bazar Tindouf, sklepu, w którym nie sposób zagubić się wśród antyków, mebli odzyskanych ze śmietników, dywanów, lamp, mosiądzu, szkła, odzieży i babuszy, miękkich butów z cienkiej skóry, z filuternie spiczastymi czubkami. Szuka śladów przeszłości, zagląda w przyszłość.
Starówka. Fot. Benson Kua / Flickr
Z panoramą na Cieśninę Gibraltarską, Hiszpanię za morzem, leżąc na granicy Wschodu i Zachodu, Tanger wciąż pozostał idealnym miejscem na ucieczkę. Od bólu i zagubienia lub od codzienności i stagnacji. W tym mieście nadal jedyną granicą, która może cię zatrzymać, jest własna wyobraźnia.
Przeczytaj koniecznie o niezwykłych wyprawach do Maroka organizowanych przez Martynę Łukasiak – kliknij tutaj!
Do Maroka jeszcze nie dotarłam. Zerkam tęsknie w jego kierunku z tarasu domu moich rodziców na południowym krańcu Hiszpanii. Czytam o nim w książkach, wyobrażając sobie żywe barwy jego krajobrazu, uśmiechniętych mieszkańców, pobrzękiwanie pięknej berberyjskiej biżuterii. Nie wiem jeszcze, jak smakuje, jak pachnie, jak daje się dotykać. Wiem jednak, że gdy wreszcie zdecyduję się je odwiedzić, zrobię to z pomocą Martyny Łukasiak, właścicielki firmy Martinitours, organizującej szyte na miarę wyjazdy do tego niezwykłego śródziemnomorskiego kraju.
Martyna mieszka w Maroku od 11 lat; od 2010 roku tworzy autorskie programy wycieczek dla, jak sama mówi, ludzi chcących spędzić wakacje inaczej, niekoniecznie w autobusie, a na pewno nie sztampowo. Zabiera ich na pustynię, w wysokie góry, na pustkowia; zaprasza na warsztaty kulinarne, aby każdy z uczestników mógł skosztować marokańskich smaków. Miesięcznik “Podróże” wytypował organizowaną przez nią imprezę “Sylwester na Saharze” na jedną z 10 najciekawszych tego rodzaju propozycji na świecie.
Przez morze do Maroka
– Do Maroka trafiłam za karę, jak Herkules – śmieje się Martyna. – Przez cztery lata mieszkałam w Grecji, ale bogowie zerkający na mnie z Olimpu ewidentnie powiedzieli “basta”, bo nagle wszystko przestało mi się w tej Grecji układać. Zdecydowałam się na wyjazd w inną część Naszego Morza, choć zupełnie nie wiedziałam, co mnie tam czeka. A czekało wiele niespodzianek: ten kraj jest bowiem jak mozaika na ścianie; składa się z mnogości różnorodnych kawałków, które tworzą barwną i zaskakująco spójną całość. Powitał ją dobrze znany śródziemnomorski klimat, typowa dla tego regionu roślinność, kuchnia wypełniona oliwą z oliwek i doskonałym winem. Zaskoczyły elementy w Europie często nieobecne: minarety skryte wśród palm, mężczyźni odziani w dżelaby, nieporównywalna z niczym radość życia i poczucie humoru, pomysłowość, ogromny szacunek do człowieka i do przedmiotów będących wytworem pracy ludzkich rąk.
Od drugiego wejrzenia
–Zamiast zimnych muzealnych sal, Maroko pokazało mi tłoczne, hałaśliwe i barwne uliczki starych miast. Zamiast posągów – żywych ludzi; zamiast makiet, rzeźb, obrazów: zamki z gliny, kolorowe kafelki na ścianach, kilimy na podłogach. Europejskie instrukcje czy drogowskazy zastąpiły okrzyki i ekspresyjne gesty. Uderzyły mnie smaki, kolory, zapachy! – opowiada Martyna. Dziś tym wszystkim stara się dzielić z klientami swojego biura podróży, pokazując poznane przez siebie drogi w kraju, który okazał się jej wielką miłością. – To nie była miłość łatwa, a na pewno nie miłość od pierwszego wejrzenia – podkreśla. – Przed długi czas myślałam, że Maroko jest miejscem, które najlepiej określa proste słowo: dziwne. Wszystko wygląda tu jak wielka galeria sztuki. Wszystko jest na opak. Gazety czyta się od końca; miętę, tymianek, szałwię i majeranek dodaje do herbaty i kawy, zaś cynamon sypie do mięsa! Zamiast deszczu z nieba sypie się tu piasek, a mężczyźni chodzą sukienkach.
A jednak początkowy sceptycyzm szybko ustąpił miejsca ciepłym uczuciom odnalezionym podczas samodzielnej wędrówki. Martyna pojechała w dzikie góry Rif, do malutkich wiosek w północnej części Maroka. – Spałam na matach plecionych z agawy w ubogich lepiankach, z krowami za ścianą. Zwiedzałam okolicę na osiołku. Co rano budziły mnie kury, a zaraz potem miejscowe kobiety specjalnie dla mnie tworzyły parawan z własnych ciał, abym mogła się umyć w wodzie, którą polewały mnie z miedzianych misek. Zatrzymała się też na dłużej w Fezie, najstarszym mieście Maroka. – Mieszkałam w samym sercu medyny zbudowanej w VIII wieku. Czas zatrzymał się tam w miejscu. Do dziś pamiętam, jak każdego wieczora gubiłam się w labiryncie wąskich uliczek wypełnionych zapachem cedrowego drewna i oślich odchodów. Dni spędzałam, siedząc z mieszkańcami miasta na dachach, próbując smakołyków oferowanych mi przez gospodarzy, zaś nocą, popijając szare wino, podziwiałam orientalne tańce kobiet w zadymionych barach pełnych mężczyzn. Później przyszła kolej na Saharę. – Śpiąc na pustyni pod kołdrą utkaną tylko z gwiazd, obserwując, jak moja skóra zamienia się w suchą skorupę, nie mając prawie nic i przeżywając najtrudniejsze, być może, chwile w moim życiu, zakochałam się.
Maroko – moja miłość
Najbardziej urzekli ją ludzie. – Moim zdaniem to Marokańczycy wymyślili maksymę “Carpe diem!” – żartuje Martyna. – Są niezwykle emocjonalni, serdeczni, gościnni i pomocni w stosunku do obcych. Zawsze weseli, choć przecież żyje się tu skromniej niż w Europie. Jak wielu przyjezdnych, zachwyciła ją też marokańska swoboda bycia. – Nikt tutaj nie uzna cię za dziwaka, jeśli podczas spaceru usiądziesz sobie na chwilę na krawężniku, jeśli wyjdziesz na zakupy w piżamie, czy położysz się, ot tak nagle, pod palmą, bo się zmęczyłeś.Panuje tutaj cudowna wolność! Dodajmy do tego niezwykłą różnorodność krajobrazów – góry, pustynię, morze, jeziora; współistnienie nowoczesności i wielowiekowej tradycji; bogactwo zwyczajów i zaskakujący klimat, w którym palące słońce co chwilę ustępuje przeszywającemu wiatrowi. Otrzymujemy receptę na miłość na zawsze, bo tutaj, jak w bez przerwy stymulującym związku, po prostu nie sposób się nudzić.
Lekcje dla pilnych
Maroko to jednak nie tylko mili ludzie, piękno przyrody i fascynująca historia; to także miejsce, które chętnym i otwartym gościom przekazuje bogate lekcje życia. Martyna mówi, że nauczyło ją szacunku do natury, ale i do siebie. Przywróciło też zapomniany w Europie szacunek do przedmiotów, dopiero w ostatnich latach powoli odkrywany w ramach mody na minimalizm i filozofię slow. – W Maroku nie istnieje pojęcia zakupoholizmu, a na spacery nie chodzi się do galerii handlowych. Zakupy robi się na sztuki, bez gromadzenia zapasów, a do tego najchętniej na targu, gdzie można pogawędzić ze sprzedawcami i nacieszyć zmysły kolorami i zapachami. Marokańczycy, jak na byłych nomadów przystało, to lud ciągle przemieszczający się – czy to za pracą, czy za wodą, czy po prostu z potrzeby serca. Dlatego z natury są minimalistami. Rzadko kiedy cokolwiek wyrzucają, za to często i chętnie robią coś z niczego. Butelkę po wodzie zamienią w wazon czy świecznik; zniszczone ubrania przeszyją lub pokroją na szmatki wykorzystywane przy sprzątaniu. Każdy przedmiot ma tutaj swoją historię. W marokańskich górach żyją mężczyzni, których dobytek przez całe życie ogranicza się do kindżału i torby, zaś kobiety z rejonów subsaharyjskich, z plemion Ait Khadasz, przerabiają zużytą odzież na zachwycające, kolorowe kilimy. Co ważne, to specyficzne nastawienie do przedmiotów nie wynika z biedy, a z przekonania, że do pewnych rzeczy nie warto przywiązywać zbytniej uwagi. Ktoś, kto chodzi w starych sandałach i wytartych spodniach nie musi być ubogi – najprawdopodobniej uważa po prostu, że jeśli coś jeszcze się nie rozpadło, to po co kupować nowe? Jeśli zwiedzając Maroko otworzymy szeroko nie tylko oczy, jest szansa, że wrócimy do domu zupełnie odmienieni, z nowym nastawieniem do rzeczywistości, w której często brakuje wolności – skradzionej przez materię.
Strachy na Lachy
Wyjazd do Maroka bywa zaskakujący także z innych, czysto praktycznych względów. W Polsce przyzwyczailiśmy się myśleć o Afryce jako kontynencie niebezpiecznym, wręcz groźnym; okazuje się jednak, że w jego północnej części czeka na nas kraj przyjazny ze wszystkich miar. – To idealne miejsce do podróżowania z dziećmi – tłumaczy mi Martyna. – Maluchy się tu po prostu uwielbia, wszędzie witane są z radością i entuzjazmem. Uspokaja, że w Maroku nie należy również bać się egzotycznych chorób. Każdy znajdzie tu dla siebie ulubiony sposób wypoczynku – można leniuchować i wygrzewać się na słońcu, można też spędzać czas bardzo aktywnie. Wiele elementów codzienności bez wątpienia miło nas zaskoczy. – W Maroku nikt sobie niczego nie utrudnia, wręcz przeciwnie. Sklepy są świetnie zaopatrzone i otwarte często do północy; jedzenie zachwyca najbardziej wybrednych, a miejscowi każdemu chętnie podadzą pomocną dłoń. Tu nie tylko nie ma czego się bać – tu po prostu trudno nie cieszyć się z życia.
Słuchając opowieści właścicielki Martinitours, z odrobiną zazdrości stwierdzam, że jest Marokiem całkowicie przesiąknięta, jakby między nią a wybranym przez nią śródziemnomorskim krajem dokonało się najprawdziwsze zjawisko osmozy. Mam wrażenie, że wybierając się w podróż z Martyną, wybieramy po prostu Maroko, które jest w niej. Maroko z jej marzeń, z jej historii, poprzecinane jej drogami, oswojone, ukochane, a jednocześnie nieodkryte, zagadkowe, niezmiennie fascynujące. Takie, w którym i nam trudno będzie się nie zakochać. Zresztą, gdy Martyna namawia mnie na wspólne pieczenie chleba w gorących piaskach Sahary, na poznanie ludzi żyjących w kolorowych zamkach ulepionych z gliny i na herbatę parzoną z pachnącym szafranem, myślę, że chyba nawet nie warto próbować.
W krajach śródziemnomorskich już w lutym słońce zaczyna grzać wystarczająco mocno, by móc wybrać się nad morze i beztrosko pochodzić po plaży. Nasza rodzina wykorzystuje fakt mieszkania blisko toskańskiego wybrzeża. W godzinę jesteśmy w Viareggio, a tam lubimy przejść się długim deptakiem. Kiedy natomiast marzy nam się spacer wzdłuż plaży i nieco więcej wolnej przestrzeni, to wybieramy się do Marina di Vecchiano czy Torre del Lago. Dobrym rozwiązaniem jest również spacer po Marina di Massa, która osobiście kojarzy mi się nie tylko ze spacerami nad morzem, ale również targami, na które lata temu jeździłam z rękodzielnictwem. Obok mnie ustawiał się miejscowy rybak, który sprzedawał sardele w zalewie oliwnej. Od rana do wieczora zachęcał przechodniów do zakupu, wykrzykując taką rymowankę: – Prego assaggiare, viagra del mare! (‘Proszę spróbować morskiej wiagry!’). A że w Polsce jeszcze chłodno, to zamiast wkładać sardele do słoików, proponuję je usmażyć i zjeść na ciepło.
Włosi obtaczają sardele w mące i smażą. Podają z pietruszką i cytryną.
Smażone sardele po włosku
Składniki:
400 g świeżych sardeli
150 ml mleka
100 g mąki pszennej
pół łyżeczki ziaren kopru włoskiego
2 gałązki natki pietruszki
200 ml oleju do smażenia
pół cytryny
sól
Przygotowanie:
Oczyścić sardele, umyć i rozłożyć w głębokim naczyniu. Zalać mlekiem i marynować przez 1,5 godziny. Odcedzić. Obtaczać w mące. Smażyć na gorącym oleju. Usmażone posolić i posypać ziarnami kopru włoskiego oraz umytą i poszatkowaną natką pietruszki. Cytrynę pokroić na cztery części i ułożyć na talerzu wraz z sardelami.
Miłośnicy Hiszpani wiedzą, że dzięki dostepowi do morza kraj ten cieszy się bogactwem dań rybnych, wśód których szczególnie popularne są te smażone w głębokim tłuszczu. Andaluzyjskie pescado frito to smażone sardele, natomiast espetos de sardinas to sardele grillowane – najsłynniejsza potrawa Malagi. Wbijane są one na patyk i powoli podpiekane. W warunkach domowych, gdy tylko zrobi się odrobinę cieplej, możemy przyrządzić je sobie na tarasie.
Przy nadmorskim deptaku w Maladze espetos sprzedawane są na każdym kroku.
Hiszpańskie espetos de sardinas
Składniki:
20 świeżych sardeli
gruba sól
cytryna
Przygotowanie:
Wypatroszyć sardele i dokładnie umyć. Posypać grubą solą i położyć na kratce rozgrzanego grilla. Grillować po 10 minut z każdej strony. Podawać na talerzach z ćwiatką cytryny, którą można skropić ryby.
Zdjęcie główne: espetos podawane w jednej z restauracji w dzielnicy Pedregalejo w Maladze / fot. Julia Wollner
Do znudzenia powtarzam wszystkim i wszędzie mój ukochany cytat z Martina Bubera: Całe życie jest spotkaniem. W podróżach, w pisaniu, w poznawaniu nowych kultur liczy się dla mnie spotkanie właśnie. Człowiek. To on bezustannie zadziwia, inspiruje, uczy, choćby nauka ta ukryta była głęboko wśród gestów, których nie rozumiem, decyzji, których nie pochwalam, wartości, których nie dzielę. Dzięki nim tym wyraźniej widzę przecież, jaka powinna być moja droga.
Droga ta zahacza zaś nieustannie o Półwysep Apeniński.
Włochy – kraj przez wieki uważany za duchową ojczyznę każdego szanującego się, wykształconego Europejczyka – przeżywają dziś pod wieloma względami moment kryzysowy. Co więcej, na każdym kroku obserwować możemy, jak dokonuje się trywializacja ich kulturowego bogactwa. W efekcie Italia kojarzy się głównie ze “słońcem Toskanii”, romansami w dyskotece i pałaszowaniem lodów przez Julię Roberts; wśród asocjacji brakuje zaś tego, co przez wieki było sensem, punktem wyjścia i celem działań największych włoskich twórców i myślicieli – człowieka.
Kadr z filmu “Sekretarz”. Każdy człowiek to historia – nie zawsze zrozumiała, zawsze warta poznania.
Z tych właśnie względów – pragnienia spotkań i tęsknoty za poznawaniem prawdziwego Śródziemnomorza – zdecydowałam się napisać dzisiaj o przedsięwzięciu, które zwróciło moją uwagę w ostatnich dniach. Łączy ono zainteresowanie Włochami ze skupieniem na człowieku, z próbą zrozumienia jego poczynań. Mowa o filmie dokumentalnym Joanny Janikowskiej, absolwentki Szkoły Wajdy i studentki V roku w Kolegium MISH Uniwersytetu Warszawskiego, zatytułowanym Sekretarz.
Opowiada on o Simone – niespełna trzydziestoletnim didżeju, mieszkańcu Bolonii, który pracuje jako sekretarz Partii Odrodzenia Komunistycznego. Skąd bierze się zaskakujące dla Polaków zjawisko włoskiej fascynacji komunizmem? Jaki związek może mieć ono z sytuacją współczesnych młodych Włochów? Tego wszystkiego mamy szansę dowiedzieć się już niebawem, gdy zakończone zostaną prace nad dokumentem. Aby mogło to nastąpić, ekipa pod kierunkiem młodej reżyserki potrzebuje naszego wsparcia!
Poglądy polityczne młodych Włochów – skąd się biorą, co je kształtuje?
Zachęcam Was gorąco do odwiedzenia portalu crowdfundingowego PolakPotrafi. Pod linkiem polakpotrafi.pl/projekt/sekretarz-film-dokumentalny znajdziecie wideo promujące produkcję Sekretarza, trailer filmu oraz szczegółowy opiscałego przedsięwzięcia. Ja już wpłaciłam wybraną kwotę – niewielką, biorąc pod uwagę, że dzięki jednemu bankowemu przelewowi dajemy sobie szansę na poznanie zaskakującej ludzkiej historii i lepsze poznanie kraju, do którego miłość tak często deklarujemy.
Namawiam Was serdecznie do uczynienia tego samego!
Costa Smeralda, czyli sardyńskie Szmaragdowe Wybrzeże, słynie nie tylko z ekskluzywnych kurortów, pięknych pejzaży i krystalicznie czystej morskiej wody. Jedną z jego największych atrakcji są także formacje skalne przyjmujące niezwykłe kształty, które poruszają wyobraźnię. Należy do nich Roccia dell’Orso na przylądku zwanym Capo d’Orso: wielki, kamienny niedźwiedź, spoglądający na fale dokładnie na wprost Arcipelago della Maddalena. Złocisto-różowawy zwierz zdaje się pilnować pobliskiej miejscowości Palau.
Sardyński niedźwiedź z granitu liczy sobie najprawdopodobniej około 300 milionów lat; wyrzeźbiły go wiatr i deszcz. Pisał o nim już grecki historyk Klaudiusz Ptolemeusz w II wieku naszej ery – podobno jego sylwetka wzbudzała lęk w żeglarzach, którzy wierzyli, że skała przyciąga statki niczym wielki magnes.
Czemu w podróżach w poszukiwaniu śródziemnomorskich śladów mielibyśmy ograniczać się jedynie do Europy? Wyruszmy dziś śladami XVI-wiecznego odkrywcy, Juana Rodrigueza Cabrillo, do Nowego Świata, by odwiedzić miasto dumnie nazywane najwspanialszym w Ameryce – America’s finest city. Mowa o kalifornijskim San Diego, położonym ok. 2 godziny drogi samochodem na południe od Los Angeles, sąsiadującym z meksykańską Tijuaną oraz wodami Pacyfiku.
Biegiem do parku
Naszą podróż rozpocznijmy od cypla Cabrillo i od pomnika wspomnianego już żeglarza, który we wrześniu 1542 roku jako pierwszy Europejczyk dopłynął do terenów dzisiejszej Kalifornii. Co roku w sierpniu właśnie z tego miejsca startuje półmaraton prowadzący wyjątkowo malowniczą trasą. My podczas naszej wyprawy również pokonajmy trasę biegnącą przez nadmorską dzielnicę Point Loma aż do Parku Balboa, gdzie, po ukończonym biegu lub spacerze, możemy położyć się na trawie. Nad nami szumią eukaliptusy i palmy, a tuż nad głowami przelatują nam samoloty zmierzające na pobliskie lotnisko, położone tuż nad oceanem.
Widok na miasto z cypla Cabrillo, fot. Zofia Górka
Domek grecki, domek włoski
Zwiedzanie Balboa warto rozpocząć od tzw. International Cottages – kilkudziesięciu domków reprezentujących różne kraje, w tym także państwa śródziemnomorskie, m.in. Grecję, Włochy, Hiszpanię, Francję, Portugalię i Izrael. Jest wśród nich także domek polski. W każdą niedzielę organizowany jest dzień otwarty, podczas którego zwiedzający mają okazję zajrzeć do środka, poznać historię i kulturę danego kraju, a także skosztować tradycyjnych potraw.
Śródziemnomorskie barwy w Parku Balboa, fot. Oleg / Flickr
Kontynuując nasz spacer po Balboa, zajrzyjmy przynajmniej do niektórych spośród tamtejszych muzeów. Szczególnie warte polecenia jest zwłaszcza jedno z nich – Museum of Man, znajdujące się w najbardziej charakterystycznym dla Balboa budynku przypominającym katedrę ze strzelistą wieżą. Znajdziemy w nim m.in. eksponaty poświęcone egipskim mumiom i starożytnemu Egiptowi. Miłośnikom mocnych wrażeń polecam wystawę poświęconą tzw. tsantsa, czyli trofeom z… ludzkich głów, preparowanych przez Indian Jivaro.
Słynna wieża Museum of Man w Parku Balboa, fot. Zofia Górka
Odrobina Hiszpanii i Little Italy
Zwiedzając Balboa, zdecydowanie nie można też pominąć Spanish Village – artystycznej wioski pełnej małych sklepików, w których lokalni artyści sprzedają swoje wyroby – rzeźby, ceramikę, obrazy, biżuterię. Spanish Village to miejsce zrzeszające miłośników sztuki. Często odbywają się tam wystawy i rozmaite warsztaty.
Poszukując w San Diego akcentów śródziemnomorskich, nie możemy też zapomnieć o Little Italy, czyli dzielnicy włoskiej. Można tu znaleźć mnóstwo włoskich kawiarni i restauracji, włoski kościół, w którym raz w miesiącu odprawiana jest msza święta w języku włoskim, a także wielki, wspaniały targ, który odbywa się w każdą sobotę.
Spanish Village w Parku Balboa, fot. Gentletouch1954 / Wikipedia Commons
Stare języki na nowym kontynencie
Ponieważ San Diego zamieszkuje dosyć duża liczba emigrantów z Włoch, Portugalii i Grecji, istnieje możliwość, by na miejscu rozpocząć naukę każdego z tych języków w jednej z lokalnych szkół. O hiszpańskim nie trzeba nawet wspominać, jest on bowiem wszechobecny. Widać to chociażby po toponimach – znajdziemy tu nazwy dzielnic i miejscowości takie, jak np. El Cajon, Escondido, Mira Mesa czy Vista. Hiszpańskie korzenie ma także słynna franciszkańska misja w Kalifornii: Mission San Diego de Alcalá, założona w 1769 roku i tym samym najstarsza w tym stanie. Jej założyciel, pochodzący z Majorki ojciec Junipero Serra, w 1988 roku został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II.
Pelikany w La Jolla, fot. Zofia Górka
Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednym niezwykłym wydarzeniu, jakie od wielu lat organizowane jest co roku właśnie w San Diego. Jest to impreza elitarna i niestety kosztowna, ale każdy, kto choć raz weźmie w niej udział, doświadczy naprawdę wyjątkowych wrażeń. Mowa o trwającym trzy dni, odbywającym się w pierwszy weekend września festiwalu flamenco: Fiesta Fin de verano. Festiwal organizowany jest przez prywatną osobę i odbywa się na prywatnej posesji, w ogromnym ogrodzie zaaranżowanym na amfiteatr. Uczestnicy przez cały okres trwania festiwalu mogą mieszkać na terenie należącym do organizatora, rozkładając w ogrodzie namioty. Wspólnie delektują się pyszną paellą i innymi śródziemnomorskimi potrawami, a przede wszystkim podziwiają mistrzów flamenco, którzy przybywają na Fin de verano z całego świata. Wieczorem odbywają się występy, zaś w ciągu dnia można wziąć udział w lekcjach flamenco dla początkujących. Kto raz zakosztuje niepowtarzalnej atmosfery tego miejsca, ten z pewnością zechce wrócić tutaj za rok!
Zdjęcie główne: Ogród botaniczny w Balboa, fot. Bernard Gagnon/Wikipedia Commons
Vincent van Gogh (1853–1890) był wybitnym holenderskim malarzem postimpresjonistycznym. Jego twórczość charakteryzująca się żywą kolorystyką i olbrzymim ładunkiem emocji wywarła duży wpływ na sztukę XX wieku, chociaż za życia malarz pozostał nieznany szerszej publiczności. Istotny dla jego rozwoju artystycznego był wyjazd na południe Francji – uważa się, że styl van Gogha w pełni rozwinął się podczas jego pobytu w Arles w 1888 r.
Pamiętacie, jak w tekście 5 rzeczy, które uwielbiam w Izraelu moja żona pisała, że życie w Tel Awiwie toczy się dosłownie nad brzegiem morza? Czas pokazać Wam, że mieszkańcy mojego miasta chodzą tam nie tylko po to, aby się opalić…
1. Napij się kawy, najlepiej mrożonej
Kawa w Tel Awiwie jest zwykle wyśmienita (najlepsze kawiarnie polecałem tutaj). Ci, którzy w Europie raczą się caffè latte lub cappuccino, w Izraelu powinni zamawiać afuch, dosłownie – na odwrót, czyli napój, w którym więcej jest mleka, niż kawy. Zdaniem mojej żony, najlepszym kawowym napojem jest tu jednak kawa mrożona nazywana ice caffè. Rzeczywiście – nic tak nie orzeźwia, dodaje energii i do tego świetnie smakuje!
Pojedyncze espresso wypite ze stopami zanurzonymi w wodzie budzi lepiej, niż podwójne przy stole! Fot. Julia Wollner
Na telawiwskich plażach nie brakuje restauracji i kawiarni, z których filiżankę kawy można wziąć sobie dosłownie do morza. Wielu tubylców ustawia sobie fotele wśród fal i tam godzinami sączy ulubiony napój.
Charakterystyczne żółte fotele na telawiwskiej plaży często godzinami stoją w wodzie. Fot. Julia Wollner
2. Wyginaj śmiało ciało!
Joggingu po telawiwskiej promenadzie powinien spróbować każdy, choć latem wymaga on wstania o bardzo wczesnej porze – po godzinie 7 rano bywa już zbyt gorąco. Warto także przejść się brzegiem z kijkami do nordic walking albo zapisać na kurs pływania na desce. Na plażach znajdują się też siłownie – można pojeździć na rowerze stacjonarnym lub poćwiczyć na orbitreku.
Młodzi surferzy pływają także zimą, jak tutaj – w styczniu. Fot. Julia Wollner
Za narodowy izraelski sport uważana jest gra plażowymi paletkami, nazywana matkot. Warto spróbować jej choć przez chwilę – doskonale trenuje refleks i spostrzegawczość! Ponadto, okoliczności przyrody na nadmorskiej promenadzie w Tel Awiwie aż proszą się, aby wskoczyć na rower i poczuć wiatr we włosach. Jeśli nie mamy własnego bicykla, skorzystać można z usług wielu okolicznych wypożyczalni.
Telawiwiski brzeg jest doskonale przygotowany do przyjęcia cyklistów. Fot. Julia Wollner
3. Rób interesy
Tubylcy, w tym ja i moi znajomi, przychodzą na telawiwską plażę nie tylko po to, aby się relaksować. Wielu z nich umawia się tutaj także na rozmowy służbowe. Podczas pobytu w Izraelu wielokrotnie będziecie świadkami poważnych konwersacji, podczas których omawia się budżety i planuje strategie, zanurzając stopy w ciepłym piasku.
Na słynnych żółtych fotelach nie tylko łapie się słońce, ale także planuje poważne biznesowe strategie. Fot. Julia Wollner
4. Idź na zakupy
Najpopularniejsze mety zakupowe w Tel Awiwie oddalone są od brzegu o dosłownie kilka kroków. Czy mowa jest o słynnym bazarze Shuk Ha’Carmel, czy o pchlim targu w Jaffo, czy o sieciowych sklepach w telawiwskim porcie – ze wszystkich tych miejsc widać horyzont i słychać szum fal.
Zakupy na pchlim targu w Jaffo najbardziej owocne są w piątek rano. Fot. A. Mor
5. Ciesz się zachodami słońca
Zjeździwszy prawie cały basen Morza Śródziemnego, z pełną odpowiedzialnością mogę powiedzieć, że zachody słońca nigdzie nie wyglądają tak pięknie, jak w moim rodzinnym Izraelu. I choć oczywiście nie musisz się ze mną zgodzić, to na pewno warto, byś przekonał się o tym na własne oczy!
Zachód słońca z widokiem na Jaffo. Fot. Julia Wollner
Krzysztof Kolumb (1451–1506) był włoskim żeglarzem, podróżnikiem i nawigatorem. Przewodził wyprawie płynącej pod flagą Kastylii w poszukiwaniu zachodniej drogi morskiej do wschodniej Azji, a według ówczesnego nazewnictwa – do Indii. W wyniku ekspedycji dotarł do Indii Zachodnich (Antyli) u wybrzeży Ameryki – kontynentu nieznanego w ówczesnej Europie.
Mówią, że po książkach poznasz człowieka. Nie wiem, skąd przyplątało mi się ostatnio to powiedzenie – może przypomniałam je sobie podczas niedawnej wizyty koleżanki z dalekiego miasta, a może w czasie zimowych porządków, mających zapewne ukryty cel pierwszego zaklinania wiosny. Dość, że dziś, przed pracą, popijając poranną kawę, stanęłam przed swoją domową biblioteczką i… postanowiłam poznać sama siebie. Sięgnęłam po pierwszą z brzegu lekturę, pyszniącą się dumnie, choć pod lekkim płaszczykiem białawego kurzu, na jednej z moich przepełnionych półek. O dziwo – a może wcale nie? – wyciągnięty tomik zamyka w sobie wiele elementów układanki, które składają się na mój świat.
Zanim jednak przejdę do autopsychoanalizy – przyjrzyjmy się książce.
Śródziemnomorsko – jest. Lekko, ale niebanalnie? Jak najbardziej. Krótkie formy zebrane w jednym wydaniu? Tak właśnie. Antyk odgrzany? Nie, raczej świeżutki, na nowo przyprawiony i podany w atrakcyjnej formie. Mniam.
Tropami antyku po Grecji Lecha Z. Niekrasza to porywająca lektura, pokazująca dobitnie, jak bardzo, na każdym wręcz kroku, we współczesnej Helladzie obecna jest starożytność. Czy wiecie, że metafora znaczy dzisiaj “przeprowadzka”? Skąd w dzisiejszej Grecji biorą się Sofoklesy, Achillesy i Penelopy? Jak ucztowali starożytni, a jak wyglądają wystawne bankiety w dniu dzisiejszym? Jakie związki mają najnowsze radiowe przeboje z muzyką sprzed dwóch tysięcy lat? Autor przygotował dla nas książkę pełną tropów, które warto odkrywać – tak w domu, jak i w podróży.
Co książka ta mówi o mnie? To zapewne interesuje Was najmniej. Ciekawszym jest może to, co powie o Was, jeśli polubicie ją równie mocno, jak ja. Że szukacie korzeni, cenicie ciągłość tradycji, szanujecie historię? Że za fascynującą uznajecie pewną zaskakującą niezmienność nieustająco zmieniającego się świata?
A może – że po prostu lubicie inteligentną rozrywkę?
Warto, byście wytropili to sami.
Lech Z. Niekrasz, Tropami antyku po Grecji, Książka i Wiedza, Warszawa 2006
W naszym ukochanym regionie wszystko jest możliwe! Co powiecie na przedostanie się z kraju do kraju w 60 sekund, a przy tym… cofnięcie się w czasie o godzinę?! Żaden problem!
Zrzut ekranu ze strony www.limitezero.com.
Ze wzgórza Sanlucar de Guadiana w hiszpańskiej Andaluzji rozciąga się stalowa lina zwana po angielsku zip-line, mierząca około 720 m i docierająca do portugalskiej miejscowości Alcoutim. Jest to jedyny taki na świecie zjazd linowy, który umożliwia podróżowanie w czasie – docierając do Portugalii, zmieniamy po prostu strefę czasową. Na sznurze można osiągnąć prędkość do 80 km/h. Przejazd odbywa się nad korytem rzeki Guadiana.
W sklepach nieśmiało zaczynają pojawiać się zwiastuny wiosenno-letnich kolekcji. W poszukiwaniu wakacyjnych stylizacji warto sięgnąć do historii, będącej kopalnią przydatnych informacji i inspiracji. Nie od dzisiaj wiadomo przecież, że trendy w modzie wracają niczym bumerang, nawet po kilkuletniej nieobecności. Nasz dzisiejszy bohater – styl marynarski – pojawia się zaś w prasie, na wybiegach i w sklepach rokrocznie. Wszystko zaś zaczęło się w XIX wieku…
Oficjalny początek zainteresowania stylem wilków morskich datuje się na pierwszą połowę XIX stulecia, kiedy to powstał portret 4-letniego księcia Alberta (późniejszego Edwarda VII), ubranego przez królową Wiktorię w białą płócienną koszulę z trójkątnym granatowym kołnierzem, ozdobionym trzema białymi paskami. Według legendy miały one symbolizować morskie zwycięstwa najsłynniejszego angielskiego admirała – dwukrotnie pokonującego wrogą flotę francuską Horatio Nelsona. Sam kształt kołnierza także nie jest kwestią przypadku, bowiem miał on chronić górną część bluzy przed… długimi, niekoniecznie zadbanymi włosami żeglarzy! Splatane w warkocz i smarowane smołą (w celu usztywnienia fryzury, która miała zabezpieczać kark w przypadku uderzeń) nie wpływały pozytywnie na wygląd munduru, więc długi odpinany kołnierz w ciemnej kolorystyce miał za zadanie zapanowanie nad schludnym wyglądem. Na obrazie Franza Xavera Winterhaltera chłopiec ubrany jest również w białe, rozszerzające się ku dołowi spodnie, także stanowiące praktyczny element codziennego stroju marynarza (szeroki krój ułatwiał szybkie podwinięcie, a nawet zdjęcie w razie konieczności wskoczenia do wody), oraz czarny słomkowy kapelusz i wiązaną na supeł ciemnogranatową apaszkę.
Książę Albert, późniejszy Edward VII, na obrazie Winterhaltera.
Pomimo sporej popularności styl marynarski trafił do głównego nurtu mody kobiecej dopiero w kolejnym stuleciu, przed pierwszą wojną światową. Jego prekursorką stała się projektantka mody, Coco Chanel. Prostota i swoboda stroju marynarskiego stanowiły przeciwwagę dla modnej ówcześnie wyolbrzymionej konfekcji z piór, owoców i kwiatów, podpartej sztywnymi gorsetami deformującymi kobiecą sylwetkę. W 1913 roku Chanel otworzyła swój pierwszy butik w ośrodku wczasowym Deauville w Normandii. Najważniejszy punkt sprzedawanej tam kolekcji stanowiły długie, dżersejowe swetry zainspirowane ubraniami rybackimi. Były zakładane przez głowę, z trójkątnym dekoltem, głębokimi kieszeniami oraz szerokim paskiem w talii. Odpowiadały postępującej demokratyzacji i feminizacji ubioru, sprawiając, że bogate kobiety stawały się mniej zależne od pomocy służących wspierających je przy nakładaniu garderoby. Jej nowy styl, skromny i niezobowiązujący, ale przy tym niezwykle elegancki, podbił serca wczasowiczek. Sama Chanel była jego najlepszą wizytówką. Pojawiając się w 1918 roku na jednej z francuskich plaż w szerokich spodniach z lejącego materiału, jakby żywcem wyjętym z eleganckiej sypialni, ustaliła kanon mody nadmorskiej na kolejną dekadę. Wraz z dwurzędową białą marynarką spodnie te stanowiły podstawę wyposażenia walizki ówczesnej modnisi. Nic dziwnego, że jedno z miast Lazurowego Wybrzeża, Juan-les-Pins, zostało rychło okrzyknięte… Pyjamalandem.
Gabrielle Chanel.
Nic nie może równać się także z innym rewolucyjnym elementem stylu znad brzegu morza – bluzkami w biało-granatowe paski, klasykiem mody letniej. W XIX wieku produkowano je w bretońskiej manufakturze Tricots Saint James – stąd też pochodzi ich współczesna nazwa (bluzka bretońska). Szyte z czystej wełny oraz bawełny, w krótkim czasie stały się popularne w środowisku marynarzy i rybaków, głównie dzięki temu, że były dobrze widoczne na tle fal morskich. Egzemplarze wierne oryginałowi powinny posiadać dekolt łódkowy, konieczny dla łatwiejszego zdejmowania, oraz odpowiednio rozmieszczone paski: 21 białych, o szerokości 20 milimetrów, oraz 20-21 niebieskich, o szerokości 10 milimetrów – na tułowiu; 15 białych i 14-15 granatowych na rękawach. Podane liczby nie są przypadkowe – mówi się, że 21 pasków miało symbolizować morskie zwycięstwa Napoleona. Stylowa Gabrielle w trakcie jednego z rejsów na jachcie miała powiedzieć, że granatowy i biały są dla niej jedynymi możliwymi kolorami. Od tego momentu świat oszalał. Ernest Hemingway, Gerald Murphy, książę Windsoru Edward VIII czy Pablo Picasso to tylko niektóre sławne osoby, popularyzujące biało-granatowy urok nadmorskich kurortów, szczególnie tych położonych nad Morzem Śródziemnym. W kolejnych latach do tego zacnego grona dołączą James Dean, Audrey Hepburn, Brigitte Bardot, a także Kurt Cobain, Patti Smith i Kate Middleton.
Dla wielu styl marynarski jest synonimem elegancji.
Kolejny etap demokratyzacji stylu marynarskiego nastąpił w latach 60. minionego wieku za sprawą innego francuskiego projektanta – Yvesa Saint Laurenta. W swoich pierwszych kolekcjach, pochodzących z lat 1962-1966, świadomie odwoływał się on do morskiej historii Francji. Swoją uwagę skupiał jednak nie na zwykłym marynarzu, jak to miało miejsce u pani Chanel, a na wytwornych kapitanach. Ich mudury miały przede wszystkich spełniać rolę reprezentacyjną, rzadziej kierując się wymogami użyteczności czy praktyczności. Ich dosyć sztywny, szablonowy krój oraz kolorystyka nawiązująca do szat królewskich była łakomym kąskiem dla szalonego okularnika. Ze szczególnym upodobaniem zajął się on okryciami wierzchnimi – budrysówką i bosmanką, nadając im bardziej współczesne kształty. Świetnie prezentowały się one na słynnej i stylowej parze kochanków – Serge Gainsbourgu oraz Jane Birkin.
Styl marynistyczny podbił modę amerykańską. Tu: prezydent Kennedy. Fot. R. L. Knudsen
Ostatnie dziesięciolecia XX wieku również nie stroniły od marynarskich smaczków. Do głosu dochodziły coraz to nowe elementy: kalosze, rybackie peleryny, flanelowe blezery, wełniane długie skarpety, a także tradycyjne, szerokie spódnice pierwotnie wykorzystywane przez osoby trudniące się handlem rybami. W pewnym momencie Stary Kontynent utracił palmę pierwszeństwa na rzecz Stanów Zjednoczonych, z upodobaniem lansujących styl opalonego, jasnowłosego studenta należącego do Ivy League, spędzającego wolny czas jachcie taty-milionera. Nadmorska stylistyka uległa jeszcze większemu uproszczeniu, a marki odzieżowe, takie jak amerykańska GAP czy francuska Lacoste, promowały białe, proste bluzy, szorty lub spódnice do kolan oraz skórzane mokasyny. W najbliższym sezonie na pewno również będą one obecne. W końcu prostota i morza brzeg nigdy nie wychodzą z mody.
Costa del Sol, andaluzyjski słoneczny brzeg. Wiele tutejszych białych miasteczek urzeka nie tylko architekturą, widokami i atmosferą, ale także pełną wymowy, choć niekoniecznie skomplikowaną historią. Jednym z nich jest bez wątpienia Nerja – miejscowość położona na urwistym brzegu, chyląca się z gracją ku zielonkawym falom. Na przekór stromym skałom, zdaje się ufnie wyciągać ramiona daleko w morze, spoglądać na horyzont. Mieć nadzieję.
Pierwszym, który zauważył tę niezwykłą ufność Nerji, był ponoć dziewiętnastowieczny hiszpański król Alfons XII Burbon. Przybył on do Andaluzji po tragicznym w skutkach trzęsieniu ziemi w 1885 roku; najprawdopodobniej bardzo już chory, bo niedługo potem zmarł na gruźlicę. Stojąc na brzegu, spoglądając na turkusową wodę, orzekł podobno, że ten odważnie wcinający się w wodę skrawek lądu powinien nosić miano najpiękniejszego balkonu Europy. I choć wielu twierdzi, że określenie Balcón de Europa funkcjonowało już wiele lat wcześniej, to właśnie posąg burbońskiego władcy po dziś dzień stoi przy barierce tego najbardziej urodziwego ze wszystkich hiszpańskich miradorów. Zdaje się upamiętniać optymizm króla, który mimo złego samopoczucia i niekorzystnej sytuacji odwiedzanego regionu, potrafił żarliwie zachwycić się pięknem tutejszej przyrody.
Sama nazwa miejscowości także dźwięczy na wskroś pozytywnymi skojarzeniami. Słowo Nerja pochodzi bowiem od mauretańskiego toponimu Narixa, znaczącego tyle, co “obfite źródło”. Bogactwo początku, dzięki któremu można ufać w to, co nastąpi. A początki miasteczka na stromym morskim brzegu ukryte są w mrokach dziejów, w chłodnych grotach gór Sierra de Almijara, gdzie ludzie mieszkali już 25 tysięcy lat przed narodzinami Chrystusa. Za dom mieli olbrzymi system jaskiń, wypełniony największymi na świecie stalagmitami; dom, którego ściany zdobili i dekorowali. Rezultaty tej niezwykłej skalnej twórczości można podziwiać do dziś, odwiedzając z przewodnikiem Cuevas de Nerja – jedną z największych atrakcji turystycznych Hiszpanii.
Ja sama zawitałam do Nerji po raz pierwszy, nosząc w sobie nowe życie. Pamiętam nadal, jak, pozując do fotografii, nieśmiało obejmowałam Alfonsa – młodego króla, który od ponad wieku stoi na posterunku, sprawdzając, czy zachwycimy się widokiem równie mocno, jak on. Myślałam sobie – tak, czuję się zachwycona. Tym brzegiem, tym morzem, tymi nowymi początkami. Widokiem z balkonu, który chroni mnie swymi ramionami, pokazując horyzont, pokazując świat.
Rahat lokum, zwane także Turkish delight, jest orientalnym deserem o konsystencji galaretki. W Turcji znano go już podobno w XV stuleciu, choć wielką popularność zdobył dopiero w końcu XVIII wieku. Za ojca jego sukcesu wielu historyków uważa cukiernika Hacı Bekira. W Stambule nadal czynny jest sklep o tej samej nazwie.
Lokum, uwielbiane w większości krajów Bliskiego Wschodu, podawane jest na wiele różnych sposobów. Dodaje się do niego orzechy, migdały, wanilię, owoce. My, jako miłośniczki róży, najbardziej cenimy tradycyjną wersję o aromacie królowej kwiatów.
Składniki:
– 2 i 1/2 szklanki cukru
– 2 szklanki wody
– 15 łyżek skrobi kukurydzianej
– 3-4 łyżki konfitury z płatków róży lub płatków róży w cukrze
– 1 łyżka soku z cytryny
– 1 łyżka wody różanej
– cukier puder (ilość według uznania)
– masło do natłuszczenia formy
Przygotowanie:
Skrobię kukurydzianą należy wymieszać z wodą (około 125 ml). Do rondla wlać półtorej szklanki wrzącej wody i dwie szklanki cukru i mieszać, aż się rozpuści, a następnie dolać wodę ze skrobią. Mieszać dalej, podgrzewając na średnim ogniu przez około 10 minut. Gdy masa się połączy, dodać konfiturę lub płatki, wodę różaną i sok z cytryny. Dokładnie wymieszać i smażyć jeszcze przez krótką chwilę. Przełożyć do prostokątnej formy wysmarowanej masłem i odstawić do ostudzenia. Pokroić w kwadraciki i odstawić na kilka godzin do wysuszenia. Przed podaniem obtoczyć w przesianym cukrze pudrze.
Rahat lokum doskonale smakuje podawane z gorącymi napojami – czarną kawą lub herbatą. Jego charakterystyczny, kwiatowo–pudrowy zapach uważany jest za jeden z najbardziej typowych aromatów Tucji, co wykorzystano m.in. w kompozyji wody perfumowanej Traversée du Bosphore.
Artykuł z serii: Perfumy pachnące Śródziemnomorzem
Zapachy, podobnie jak książki, opowiadają historie i odkrywają tajemnice. Czynią to językiem innym od powieści, a jednak równie przekonującym, trwale zapadającym w pamięć, grającym na emocjach, a zarazem przekazującym wiele konkretnych informacji. W niniejszej serii przedstawiać będę wybrane przeze mnie perfumy, które zamknięto we flakonach razem z opowiadanymi przez nie sekretami Śródziemnomorza.
Traversée du Bosphore L’Artisan Parfumeur
Czym pachnie Turcja, a może bardziej konkretnie – czym pachnie Stambuł? Pytam znajomych, bo sama do Stambułu jeszcze nie dotarłam, w moich wojażach po Turcji zatrzymując się na razie na ruinach antycznego Efezu. – Starymi dywanami i kardamonem – słyszę od przyjaciółki. – Szafranem i tulipanami – dopowiada kolega. Mieszkająca od niedawna nad Bosforem znajoma też długo się nie waha: cukrem obficie sypanym do gorącej herbaty. Skórzanymi wyrobami na Wielkim Bazarze. I, oczywiście, lokum. Bez różano-pudrowego aromatu Turkish Delight nie można w ogóle rozmawiać o Turcji.
Dwa brzegi Bosforu
Wszystkie wspomniane elementy składają się na niezwykle oryginalną kompozycję Traversée du Bosphore niszowej marki L’Artisan Parfumeur. Francuski producent zaprasza nas na przeprawę przez cieśninę łączącą Morze Czarne z Morzem Marmara, na olfaktoryczną wycieczkę po obu brzegach największego tureckiego miasta. Wrażenia z brzegu europejskiego mieszają się zapachami Azji, a zanurzenie w kulturze odmiennej od naszej stanowi fascynujące i ekscytujące wyzwanie. Stragany ze skórzanymi torbami sąsiadują tu ze stoiskami wypełnionymi regionalnymi słodyczami; sprzedawca pistacji zaprasza do zakupów tuż obok sędziwej kwiaciarki. Nad wszystkim unosi się zapach tytoniu i lekka mgiełka cukru pudru…Chociaż chwileczkę, może to tureckie irysy? A może odrobina piżma? Dobrze, że zmysły uspokoić można filiżanką gorącego napoju i kosteczką lokalnej słodkiej galaretki. Przepadała za nią chociażby Agatha Christie, która koiła nią nerwy skołatane kryminalnymi zagadkami opisywanymi we własnych książkach.
Wytchnienie dla zmysłów, wytchnienie dla gardła
Rahat lokum (dosłownie “ukojenie gardła) wypełnia usta delikatnym smakiem, tworząc klamrę spinającą zapachy i smaki Stambułu, a także podsumowanie tutejszych rytuałów i bliskowschodniego stylu życia – może dlatego wielu mówi nań “Turkish delight”. Słodki deser o konsystencji wspomnianej już galaretki, wyrabiany z mąki oraz cukru lub miodu, z dodatkiem wiórków kokosowych i wody różanej, łączy w sobie eteryczność spokojnych kwiatowych aromatów z pożywnym charakterem miejscowych bakalii. Podobno znano go już w XV wieku, jednak prawdziwą popularność zdobył w końcu XVIII stulecia za sprawą cukiernika Hacı Bekir, który przez wielu uważany jest za prawdziwego ojca tego smakołyku. Sklep marki Hacı Bekir nadal kusi wieloma rodzajami lokum, do którego dodaje się przeróżne ingrediencje: orzechy włoskie i laskowe, migdały, wanilię, miętę, rozmaite owoce. Każda wersja bezdyskusyjnie zasługuje na skosztowanie, zapraszając jednocześnie do przynajmniej krótkiego zatrzymania, do towarzyskiej rozmowy i cieszenia się chwilą w jednym z najbarwniejszych miast na świecie.
Pewne tureckie przysłowie mówi, że ci, którzy jedzą słodko, przemawiają słodko. Delektując się deserem rahat lokum, trudno rzeczywiście negatywnie komentować rzeczywistość. Podobnie jest z zapachem Traversée du Bosphore, który tak pięknie, choć nie dosłownie, lokum odwzorowuje, zamykając je w głębokim skórzanym kufrze, w towarzystwie kwiatowych bukietów i orientalnych akordów przyprawowych. Cieśnina Bosfor kusi i przyciąga, zapraszając na oba swoje wspaniale dopełniające się brzegi.
“Z odpowiedniego miejsca, gdzie morze jest czyste i gdzie nie sięga odpływ, bierze się dwa-trzy kamienie, nie za duże i nie za małe, pociemniałe od leżenia na dnie. Gotuje się je w deszczówce dopóty, dopóki nie wyjdzie wszystko, co w nich jest. Dodaje się liść laurowy, gałązkę tymianku, a na koniec po łyżeczce octu winnego i oliwy, naturalnie z oliwek.
Jeżeli wybraliśmy odpowiednie kamienie, które długo leżały w morzu i zostały nim przesiąknięte, potrawy nie trzeba dosalać.
Taką zupę, znaną na ubogich wyspach mórz Egejskiego, Jońskiego i Adriatyckiego, gotowali Pelazgowie, Ilirowie i Liburnowie. Zupa z kamienia jest stara jak bieda na Śródziemnomorzu.”
po raz kolejny dziękujemy za Wasze konkursowe komentarze – czytamy je zawsze z wielką radością! Przyjrzawszy się tym dotyczącym włoskich wróbli, zdecydowałyśmy, że książki Sezon na ptaszka A. Vitalego, ufundowane przez wydawnictwo Esteri, powędrują do następujących osób:
Małgorzata Wójcik Kasia Kawa Bożena Krakowska.
Serdecznie gratulujemy i prosimy o przekazanie adresów do wysyłki nagród na info@lente-magazyn.com.
Dziękujemy!
Strona korzysta z plików cookies w celach statystycznych, zgodnie z Polityką prywatności.
![Bywalec Cafe de Paris w Tangerze: Truman Capote. Library of Congress, Prints & Photographs Division, Carl Van Vechten Collection, [reproduction number, e.g., LC-USZ62-54231]](https://lente-magazyn.com/wp-content/uploads/2017/02/Truman_Capote_1924_1-702x1024.jpg)
