Mam słabość do ławek. Jakkolwiek mocno bym się nie starała, nie zawsze żyję lente; często biegnę na oślep – szybko i bez refleksji. Czasem jednak, jeśli w odpowiednim momencie dojrzę gdzieś jedną z nich, przysiadam, żeby zadać sobie samej kilka pytań.
Na barwnych andaluzyjskich ławach, rzecz jasna, także – ich wybitna uroda skusi nawet najbardziej zapamiętałego biegacza. Pamiętam dobrze ten pierwszy raz: uprawiałam poranny jogging po uliczkach Marbelli, która budzi się do życia bardzo późno, bo i późno wstaje tutaj słońce. Była może siódma, może ósma, ale światło dopiero wyłaniało się zza horyzontu. Usiadłam wśród malowanych ciemnoniebieskich szlaczków i czułam, że jest mi wstyd. Mało co w moim życiu układało się tak, jak bym chciała, a ja, szamocząc się z rzeczywistością, pogrążałam się jeszcze bardziej, popełniając błąd za błędem. Fałszywe kroki mnożyły się jak szalone i nie wiedziałam już, czy lepiej tchórzliwie uciekać, czy brnąć przed siebie, a jednak w nieodpowiednim kierunku. Jakimś cudem znalazłam w sobie siłę, by wstać i biec dalej – dosłownie i w przenośni. Pamiętam jednak nadal to uczucie: nieznośnego wstydu za nieodpowiednie słowa, gesty, złe decyzje i nietrafne wybory; wrażenie, że coraz częściej nie lubię patrzeć sobie samej w oczy. Pomyślałam wtedy, że chyba najgorsze, co mi się w życiu przytrafiło, to właśnie ten wstyd za samą siebie – palący wyrzut sumienia.
“Moja” ławka w Marbelli
Od tamtej chwili minęło już kilka lat. Nadal czasem, gdy biegnę – czy to przez codzienność, czy dla zdrowia, po parku – lubię przysiąść i pomyśleć; ciągle też zdarza mi się czuć wstyd za rzeczy, o których wolałabym nie pamiętać. Jednak kilka dni temu, zupełnie przypadkiem, nowy punkt widzenia podarowała mi właśnie ławka, na której postanowiłam odpocząć. Ktoś, tuż koło niej, zapisał kredą na chodniku lekko zmienioną wersję aforyzmu Williama Faulknera: Nie odczuwasz czasem wstydu przed samym sobą? Znaczy, że nie dojrzewasz.
Pisarz-noblista mawiał, że jeśli choć raz na jakiś czas nie żałujemy własnego postępowania, to jest to dowód, że nie żyjemy szczerze. Co do swojej szczerości nie miałam nigdy zastrzeżeń, do rozwoju czy wyboru właściwej drogi – owszem. Jakiś anonimowy osiedlowy myśliciel, bogaty w kawałek miękkiej pomarańczowej cegły, pokazał mi jednak, że można spojrzeć na to inaczej.
Tego lata jadę do Hiszpanii spokojniejsza. Wstydzę się różnych rzeczy – niejednego gestu, decyzji czy słowa – ale tym razem usiądę na mojej ulubionej ławce, aby się ze swojego wstydu dyskretnie pocieszyć. Punkt widzenia zależy od punktu siedzenia… Zapraszam Cię, abyś usiadł koło mnie.
Zeszłego lata wymyśliłam sobie wycieczkę do Genui. Powodów miałam wiele: szukałam śladów pradziada mojej sąsiadki, który w dziewiętnastym wieku wyprawił się do Włoch i walczył w szeregach Garibaldiego; moja starsza córka marzyła o zwiedzeniu słynnego genueńskiego akwarium, ponoć największego w Europie, a mąż, miłośnik dobrej kuchni, chciał spróbować prawdziwego liguryjskiego pesto.
Ja, organizatorka wyprawy, miałam jeszcze jedną motywację. Motywację silną, ale nie wspominaną głośno – kto to słyszał, by jechać na drugi kraniec Europy, do tego w zaawansowanej ciąży, tylko po to, aby powąchać i zakupić perfumy?! Odpowiedzialnością za ten nieszablonowy pomysł obarczyć należy jednak nie mnie, ale doskonale Wam już znaną Cristinę Caboni i jej książkę Sentiero dei profumi (tytuł polski: Zapach perfum, wyd. Sonia Draga 2016).
Do napisania powieści zainspirował pisarkę pewien genueński adres, który wymienia na końcu książki: niewielkie, acz profesjonalne studio zapachu, otwarte przy tradycyjnej aptece i noszące nazwę Profumificio del Castello. Nazwa ta sprawiła zresztą, że, udając się do Genui, oczekiwałam scenerii rodem z bajki o księżniczkach. Zamiast tego, dźwigając swój wielki brzuch, musiałam odbyć długi spacer ruchliwą viale Francesco Gambaro, na domiar złego pnącą się wysoko pod górę, aby dotrzeć do niewielkiego lokalu, który w niczym nie przypominał zamku ani pałacu. To jednak właśnie on stał się przyczynkiem do stworzenia bardzo lubianej przeze mnie książkowej historii.
Profumificio del Castello, dziś – zaledwie rok później! – operuje już pod kilkoma innymi adresami, choć zaczęło się skromnie: od założonej ponad 50 lat temu apteki. Marką zarządza dzisiaj Caterina Roncati, wnuczka pierwszych właścicieli. Było dla mnie bardzo istotne, aby kontynuować pracę moich dziadków i ojca – opowiada. – Wychowałam się tu, w tej aptece, otoczona ziołami, kosmetykami i specyfikami na różne dolegliwości. Bardzo wierzę w tradycję – jest to dla mnie synonim profesjonalizmu i wysokich kompetencji – podkreśla, poproszona o wspomnienie swojego dzieciństwa i początków kariery zawodowej.
Kariery, której wielu z nas bardzo jej pozazdrości: Caterina komponuje zapachy, tworzy receptury pachnideł i aromatycznych kosmetyków, prowadzi szkolenia olfaktoryczne. Mam wielkie szczęście – podkreśla z uśmiechem. – Ja nie tyle wykonuję mój zawód, co po prostu nim jestem. Rzeczywiście, o osobach takich, jak Caterina, mówi się, że są tak zwanymi nosami. – Świat zapachów uwiódł mnie do tego stopnia, że poświęciłam mu całe życie. Zachwyca mnie ich cicha perswazja, to, że tworzą w nas obrazy i wspomnienia, które są wieczne – nigdy nie da się ich usunąć.
Wielką inspiracją jest dla Cateriny nie tylko jej rodzinna Liguria, ale cały basen Morza Śródziemnego. Weźmy chociażby kalabryjskie i sycylijskie cytrusy, tureckie i marokańskie róże, zioła włoskiego wybrzeża, jaśmin i tuberozę z Grasse – wymienia z entuzjazmem. – Oczywiście nie jest tak, że moja praca polega tylko na zachwycaniu się aromatami; trochę czasu muszę także poświęcać sprawom praktycznym i pracy za biurkiem. Jednak skupiam się na tym, co w tym zawodzie najpiękniejsze. Codziennie wącham, smakuję, próbuję; w niektóre dni tworzę nowe kompozycje, w inne – oddaję się myśleniu o nich. Układam je w mojej głowie, rozkładam na czynniki pierwsze i ponownie składam w całość, aż pojawi się klarowna wizja tego, czym mają być, co odzwierciedlać, o czym opowiadać. Bardzo dużo czytam, szukam inspiracji w zasadzie wszędzie – w przyrodzie, w Internecie, w książkach… Przede wszystkim jednak bardzo dużo rozmawiam z moimi klientami.
Caterina, podobnie do głównej bohaterki powieści Cristiny Caboni, tworzy tzw. zapachy na miarę. – Staram się wyrazić perfumami emocje zamknięte w sercu danej osoby. Klienci przychodzą do mnie, chcąc stworzyć swój olfaktoryczny podpis, zapach, który będzie należał tylko i wyłącznie do nich. Jednak każdy z nas inaczej przeżywa, a także opisuje uczucia; podobnie jest z zapachami. Największym wyzwaniem jest więc dostrojenie się do języka używanego przez klienta, co nastąpić może tylko po naprawdę długich rozmowach. Formuły rozpisuję już sama: to bardzo intymny moment, podczas którego muszę pozostać w ciszy i odosobnieniu. Później zaczyna się mierzenie, odlewanie, mieszanie; następnie czekanie i… wąchanie.
Wszystkie te zabiegi – w mniemaniu wielu z nas niezwykle romantyczne – wymagają solidnej wiedzy i jeszcze większe praktyki. – Nos trzeba nieustannie szkolić – tłumaczy Caterina. – Sam talent nie wystarczy, konieczna jest dyscyplina. Poznawanie tysięcy nut zapachowych, porównywanie, wyszukiwanie podobieństw i różnic między kompozycjami to pracochłonne, czasami żmudne zajęcie.
Obserwując Caterinę przy pracy – podczas naszego spotkania przed kontuarem co i rusz pojawiają się kolejni chętni do zapachowych zakupów i konsultacji – nie mam wątpliwości, że wybrała profesję nie tylko odpowiednią, ale także po ludzku piękną. Jest skupiona na emocjach drugiego człowieka, słucha, a później tworzy.Trudno oprzeć się wrażeniu, że w swej działalności jest zarówno artystką, jak i terapeutką. Na zakończenie postanawiam jednak zadać jej pytanie bardzo konkretne: jakie nuty zapachowe najbardziej lubią klienci Profumificio del Castello? Które tworzone przez nią perfumy sprzedają się najlepiej? – Nasze laboratorium słynie z ciepłych, otulających zapachów pudrowych; bardzo ceniona jest też woda kolońska o zapachu morskiej soli, pełna świeżości, kojarząca się z wakacjami i skórą rozgrzaną promieniami słońca. Klientki chętnie pytają również o piżmo i nuty owocowe, które przypominają im wczesną młodość pełną beztroski. Lubiana jest także tuberoza – jedyny w swoim rodzaju, kusicielski biały kwiat.
Ta ostatnia wzmianka sprawia, że nie mogę powstrzymać się od nawiązania do drugiego numeru kwartalnika “Lente”. – Caterino, jaki zapach jest według ciebie najbardziej uwodzicielski? – pytam, pakując do torby moją nowo nabytą butelkę wody toaletowej o aromacie kwiatu gorzkiej pomarańczy. Moja rozmówczyni nie ma wątpliwości.
– Ten, który sprawia, że jesteś gotowa podbijać świat.
________________________________________
Perfumy, kosmetyki i mieszanki ziołowe tworzone przez Caterinę Roncati dostępne są w salonach Profumificio del Castello w Genui: przy viale Francesco Gambaro 2, przy via Pisa 3 i w nowych punktach, o których informacje znaleźć można na Facebooku.
Więcej o śródziemnomorskich zapachach przeczytać można w Lente#02.
Jakże pięknie pachną Wasze konkursowe komentarze! Nasze redakcyjne nosy są po prostu zachwycone!
Serdecznie dziękujemy Wam za udział w naszej aromatycznej zabawie, mając nadzieję, że powrót do zapachowych wspomnień sprawił Wam przynajmniej tyle samo radości, ile nam dostarczyło czytanie Waszych opowieści.
Nagrody – powieść Cristiny Caboni Zapach perfum – postanowiłyśmy przyznać osobom, które podpisały się następująco:
1) Bożena Krakowska
2) Magda Lena Lena
3) Joanna Kozłowska
4) Elżbieta Adamczyk.
Laureatki prosimy o przesłanie swoich adresów korespondencyjnych na info@lente-magazyn.com.
z wielką radością pragniemy zaprosić Was do udziału w konkursie fotograficznym organizowanym przez portal Cromania.pl przy wsparciu Ambasady Republiki Chorwacji w Warszawie. Jako miłośnicy tego pięknego kraju, z dumą i niekłamaną przyjemnością zdecydowaliśmy się zostać partnerami przedsięwzięcia, a także przekazać nagrody dla osób, których prace zostaną wyróżnione w zabawie.
Główną nagrodą jest dwuosobowy rejs jachtem po Adriatyku, który ufundował Narodowy Ośrodek Informacji Turystycznej Republiki Chorwacji. Laureat II miejsca otrzyma voucher na pobyt w obiekcie wakacyjnym w Chorwacji od firmy Novasol. Pięć najlepszych najlepszych fotografii zawiśnie w siedzibie Ambasady Republiki Chorwacji w Warszawie, zaś ich autorzy otrzymają nagrody od sponsorów: naszej redakcji czyli magazynu Lente, Gran Turismo Polonia, Podravki i Tuloko.
Serdecznie zachęcamy Was do udziału w zabawie!
Szczegółowy regulamin konkursu dostępny jest tutaj.
Życzymy powodzenia i wielu wspaniałych podróży do Chorwacji!
Z rozkoszy tego świata ilości niepomiernej zostanie nam po latach herbaty szklanka wiernej – śpiewali niegdyś Starsi Panowie. Wiele w tej piosence prawdy: statystyczny Polak pije herbatę nawet 3-4 razy dziennie. Co więc zrobić, gdy, podczas wędrówek nad Morzem Śródziemnym, przestaje na wystarczać słodycz hiszpańskiej café bombón, a we włoskim barze, zamiast imbryczka intensywnej, czarnej herbaty, podają nam mdłe ziółka na ból brzucha? Odpowiedź jest prosta – najwyższy czas pojechać do Turcji! W tym śródziemnomorskim kraju jest lepiej niż w Polsce – po szklaneczkę herbaty sięga się nawet kilkanaście razy dziennie! Specjalnie dla herbaciarzy serwujemy dziś garść ciekawostek na temat tego aromatycznego rytuału.
1. Turecki çay to najczęściej czarna, mocna herbata, podawana w charakterystycznych, tulipanowych szklaneczkach. Czasami można spotkać również herbaty aromatyzowane, jak herbata jabłkowa czy różana. Napój przygotowuje się w dwupoziomowym czajniczku zwanym demli; podczas gdy w dolnej części naczynia gotuje się woda, w górnej, z prażonych liści herbaty, powstaje aromatyczna esencja. Oba płyny miesza się w ulubionej proporcji już w szklance. Proces parzenia herbaty doskonale wpisuje się w turecki, niespieszny styl życia: zajmuje bowiem około 15-20 minut.
2. Polacy należą, zaraz po Wyspach Brytyjskich, do głównych konsumentów herbaty w Europie. Turcja natomiast jest krajem, gdzie herbaty pije się najwięcej na świecie. Szacuje się, że na jedną osobę przypada tutaj od 2,5 do 3 kg herbaty rocznie! Dla porównania, statystyczny Polak w tym samym okresie spożywa jej niewiele ponad 1 kg.
3. Tradycyjny çay przypomina nieco ulepek – pije się go bowiem z dwoma kostkami cukru. Niesłodzący mogą poprosić o sade çay (herbatę gorzką) bądź orta çay – napój z jedną kostką cukru. We wschodnich rejonach kraju nierzadko praktykuje się Kitlama Çay, czyli picie gorzkiej herbaty z kostką cukru wsadzoną pod język.
4. Nieodzownym elementem herbacianego rytuału są wspomniane wcześniej małe szklaneczki, nawiązujące swym kształtem do motywu tulipana, popularnego już we wzornictwie Imperium Ottomańskiego. Nie oznacza to, że nikt w Turcji nie pija herbaty z kubków. Jednak, cytując wymowne słowa mojego przyjaciela z Ankary – to naprawdę nie jest to samo…
Leniwe popołudnie przy herbatce w Stambule.
5. Niezależnie od pory roku, tradycyjny çay musi być bardzo gorący. Podobnie jak mieszkańcy krajów arabskich, Turcy wiedzą, że lodowate napoje pite w upały przynoszą ulgę tylko pozornie, w istocie uruchamiając zaś w organizmie procesy mające na celu jego natychmiastowe ogrzanie od środka. Mocny, gorący çay ma również właściwości zdrowotne – według wielu, chroni organizm przed chorobami krążenia, serca, niewydolnością mózgu, kłopotami z zapaleniem śluzówki, a nawet grypą.
6. Chociaż w kraju Ottomanów herbatą częstuje się wszędzie – od kolejki w aptece, przez spotkanie biznesowe, po komisariat policji – warto wybrać się do tradycyjnej herbaciarni. Dzielą się one na dwie grupy. Lokale, w których przebywają głównie mężczyźni, grając w tavlę lub tryktraka, bądź po prostu paląc papierosy przy plotkach – noszą nazwę çayhane albo kıraathane. Z kolei aile çay bahçeleri, czyli rodzinne ogródki herbaciane, ulokowane zazwyczaj nieopodal placów zabaw czy parków, goszczą głównie kobiety z dziećmi.
7. Podróżując, warto przygotować się na to, że Turcy, z natury bardzo życzliwi i gościnni, będą częstować szklaneczką herbaty przy każdej sprzyjającej okazji. Cieszmy się więc głębokim smakiem wywaru, pamiętając, że rytuał picia herbaty jest nie tylko gaszącą pragnienie przyjemnością, ale również elementem towarzyskiej etykiety.
Wiele ciekawych i smakowitych przepisów na śródziemnomorskie napoje znajdziecie w Lente#02.
Są takie miejsca w Europie, w których łączą się dwie różne kultury i tradycje. Społeczności, które je zamieszkują, mogą, z jednej strony, korzystać z bogatych doświadczeń obydwu kręgów kulturowych, z drugiej jednak, stoją przed niełatwym wyzwaniem zintegrowania odmiennych zwyczajów, chociażby tych językowych. To tego typu regionów należy malowniczy Kraj Basków – kraina położona po hiszpańskiej stronie Zatoki Biskajskiej, u stóp północnych Pirenejów.
Oprócz przepięknych krajobrazów, Kraj Basków (Euskal Herria po baskijsku, País Vasco po hiszpańsku) kojarzony jest z zaciętą walką o uznanie swojej odrębności od reszty Hiszpanii. Silne przywiązanie do określonej połaci ziemi, a co za tym idzie, nieidentyfikowanie się z Królestwem, ale z konkretną prowincją, jest na Półwyspie Iberyjskim zjawiskiem dość powszechnym. Pamiętajmy jednak, że oprócz niezliczonych różnic, istnieją pewne elementy, które łączą mieszkańców całej Hiszpanii. Należy do nich język – choć obfitujący w wielorakie odmiany dialektalne, to jednak wspólny dla całego kraju.
Baskijska enigma
W Kraju Basków obowiązują dwa języki oficjalne – hiszpański (nazywany też kastylijskim), należący do rodziny języków romańskich, oraz baskijski, tzw. euskera. Historia euskera oraz społeczności baskijskiej pozostaje dla nas tajemnicą. Przede wszystkim nie potrafimy jednoznacznie stwierdzić, skąd pochodzi lud baskijski i jak znalazł się na terytorium Hiszpanii. Wszelkie próby przyporządkowania baskijskiego do jakiejkolwiek rodziny języków kończą się niepowodzeniem – okazuje się, że całkowicie różni się on od wszystkich innych znanych nam języków europejskich. Co do jednego możemy być pewni: Baskowie w nieznanych nam okolicznościach znaleźli się na Półwyspie Iberyjskim, a następnie oparli się postępującej latynizacji kontynentu, skutecznie chroniąc swój język przed łacińskimi wpływami. Dzięki temu do dziś możemy podziwiać go w niezmienionym kształcie.
Powstaje oczywiście pytanie, jak długo będzie jeszcze w stanie oprzeć się silnemu naporowi coraz bardziej popularnego języka hiszpańskiego. Jak wskazują liczne badania, wśród społeczności baskijskiej możemy wyróżnić trzy podstawowe grupy. Do pierwszej zaliczamy osoby posługujące się tylko językiem hiszpańskim, do drugiej znające tylko język baskijski, a do trzeciej osoby dwujęzyczne. Ta ostatnia, z racji wielu działań propagujących użycie baskijskiego (np. w szkole, czy różnego rodzaju instytucjach), wydaje się być najliczniejsza. Okazuje się jednak, że wiele osób dwujęzycznych nie wykorzystuje w pełni znajomości obu języków – choć biegle włada baskijskim, na co dzień korzysta głównie z kastylijskiego.
Adiós czy agur?
Kraj Basków to nie tylko przeplatające się języki, ale również dwie odmienne kultury. Z jednej strony, nie sposób odmówić Baskom hiszpańskości. W swojej nieustającej walce o uznanie ich odrębności zapominają, że dla stojącego z boku obserwatora pod wieloma względami nie różnią się od mieszkańców innych regionów Hiszpanii. Dzień rozpoczynają od słodkiego ciastka, które popijają przepyszną kawą z mlekiem. Turysta zwróci uwagę na proste elementy codziennego życia: uwielbiają wychodzić wieczorem do miasta, spotykać się z rodziną i przyjaciółmi, a jak bawić się, to całą noc, aż do świtu. Są otwarci, pomocni i towarzyscy. Co najważniejsze jednak, w dużej mierze posługują się językiem hiszpańskim! Na ulicy, w barach, sklepach, czy urzędach – wszędzie tam bez ustanku rozbrzmiewa kastylijski. Choć przez lata dzielnie bronili swojej niezależności i, mimo postępującej hispanizacji, udało im się zachować swój język i obyczaje, nie sposób nie zauważyć, że językowe obyczaje w dużej mierze dzielą z resztą kraju. Z drugiej strony, na każdym kroku zauważymy tu także obecność języka baskijskiego. Wszelkie napisy w przestrzeni miejskiej widnieją najpierw w esukera, a dopiero w drugiej kolejności w hiszpańskim. Na pożegnanie, obok standardowego ¡Adiós!, rozbrzmiewa ¡Agur! – jego baskijski odpowiednik. Baskowie każdego dnia lawirują pomiędzy dwiema rzeczywistościami językowymi, nierzadko poddając się urokowi języka hiszpańskiego przy jednoczesnym poszanowaniu dla swoich baskijskich korzeni.
Gdy na jednym terytorium współistnieją dwa różne języki, nieuniknione staje się ich przemieszanie. Bardzo często baskijskie słowa przeplatają się z hiszpańskimi, tworząc zabawny konglomerat w pełni zrozumiały tylko dla mieszkańców regionu. W języku hiszpańskim, na przykład, wiele słów pełni funkcję fatyczną – nie służy do przekazania konkretnej informacji, ale do podtrzymania kontaktu z rozmówcą. Stwierdzenia takie jak pues, a ver, o sea, czy entonces, często stawiane na początku zdania, odpowiadają naszemu „a więc”. Baskowie, rozmawiając w euskera, uciekają się do tego typu zwrotów, dzięki czemu każda wypowiedź nabiera hiszpańskiej melodii – niby większość słów ma swoje specyficzne, baskijskie brzmienie, jednak układ i rytm wypowiedzi nadają jej hiszpańskości.
Społeczność baskijska w jednym zdaniu potrafi łączyć dwie różne kultury, dwie tradycje, dwa całkowicie odmienne doświadczenia. Baskijska odmienność w naturalny sposób przeplata się z hiszpańską tożsamością, tworząc niespotykaną w innych zakątkach kontynentu mieszankę. Tak jak specyficzny jest Kraj Basków, tak osobliwe są językowe rozwiązania stosowane każdego dnia przez jego mieszkańców.
Zdjęcie główne: San Sebastian/Wikipedia; zdjęcie w tekście: Zatoka Biskajska/Commons
Powieść Cristiny Caboni Il sentiero dei profumi kupiłam dwa lata temu w Neapolu, w którym spędzałam kilka dni urlopu tuż przed dłuższym pobytem w Toskanii. Szukałam lekkiej, wakacyjnej, a przy tym niegłupiej lektury na sierpniowe wieczory. Trudno o większe wyzwanie dla księgarza! Jako osoba czytająca zawodowo, w ogromnych ilościach, jestem wymagająca i wybredna; rzadko też sięgam po tzw. literaturę popularną. A jednak propozycja wydawnictwa Garzanti przyciągnęła moją uwagę. Nic w sumie dziwnego – jako nieuleczalny zapachowiec zwyczajnie nie mogłam oprzeć się zaproszeniu do lektury poświęconej pięknym woniom.
Z pobytu w Toskanii pamiętam niewiele: żyłam tym, co czytałam. A czytałam aromaty. Do tych opisanych w książce dołączał zapach pola, wysokiej trawy i kwitnących wszędzie szlachetnych irysów, wśród których rozstawiałam swój leżak, by spędzać z książką leniwe poranki. A potem, po zmierzchu, zapach parującej herbaty z bergamotką, oddających pokłon wieczorowi czerwonych róż hodowanych przez gospodynię i zmęczony oddech kamiennych murów, gdy przewracałam kartki przy akompaniamencie wytrwale brzęczących cykad. Wakacje zlały mi się w jedną wielką plamę zapachu, w której zanurzona była ja i historia opowiedziana przez Caboni.
Dziś ta naprawdę dobra i bardzo kobieca powieść wkracza do polskich księgarni dzięki katowickiemu wydawnictwu Sonia Draga. I choć książek do recenzji i przedstawienia Wam mam na swojej redakcyjnej półce co niemiara, z tą spieszyłam się szczególnie i z niekłamaną radością. Obok dwóch głównych cech wymaganych standardowo od wakacyjnej lektury – wartkiej narracji i romantycznej historii – znajdziecie tu bowiem także prawdziwą wartość dodaną: lekcję o świecie, którego, jak pisałam w niedawnym artykule o prowansalskim Grasse, wielu z nas zupełnie nie zauważa. Świecie zapachu i malowanych przez niego emocji. Świecie wypełnionym przez historie, które aromaty opowiadają równie przekonywająco, jak słowa, zapadając jednak w serce głębiej i trwalej, bo odwołując się do najbardziej pradawnego ze zmysłów.
Wkroczcie na pachnący szlak prowadzący przez 400 intrygujących stron. Przeczytajcie koniecznie.
Cristina Caboni. Zapach perfum (oryginalna wersja tytułu znaczy raczej tyle, co “szlak”, “droga zapachów”), Sonia Draga, Katowice 2016
UWAGA! KONKURS!
Dzięki uprzejmości wydawnictwa Sonia Draga mamy dla Was cztery egzemplarze książki Zapach perfum. Podarujemy je autorom najciekawszych komentarzy zostawionych pod tym postem. Prosimy, by zawierały one odpowiedź na pytanie: “Jakie jest Twoje najważniejsze zapachowe wspomnienie?”
Rejon świata, który najbardziej sobie ukochałyśmy, jest – tak dzisiaj, jak i w przeszłości – świadkiem błądzenia, łez, bólu i nienawiści. Jak nasza tytułowa soczewka, skupia w sobie zarówno całe piękno ludzkiego istnienia, jak i wszystko to, o czym wolałybyśmy zapomnieć: konflikty, wojny, terroryzm i strach.
A jednak nie zapominamy.
W naszej redakcji, drżącymi rękami, chwytamy za telefon, by zadzwonić do tureckich przyjaciół, gdy media podają informacje o zamachu w Stambule. Płaczemy z bezsilności, gdy świat obiega wiadomość o morderstwie w kompleksie Sarona w Tel Awiwie, który odwiedzamy często i chętnie, by cieszyć się smakami Południa, i gdy, jak to miało miejsce kilka dni temu, bezbronna, kilkunastoletnia dziewczynka zostaje zamordowana podczas snu w swoim domu. Na nasz fejsbukowy profil raz po raz wstawiamy zdjęcie drzewa oliwnego – niemego, wiekowego symbolu pokoju, który tyle już widział, tyle zniósł. Nie mogłybyśmy zapomnieć.
Nie zapominamy także, pracując nad tekstami dla Was. Na naszych stronach łączymy opowieści o Serbii, Bośni i Hercegowinie; o Syrii i Izraelu; o Grecji, Turcji i Cyprze. Wierzymy, że pokój przyniesie szukanie podobieństw, a nie podkreślanie różnic.
Nie znajdziecie u nas jednak dyskusji politycznych, jednostronnych opinii, oceniania. Nie szukamy prawdy po jednej lub drugiej stronie barykady, bo wiemy, że leży ona zawsze gdzieś po środku. Nie, nie uciekamy od tematów trudnych. Nie chcemy pokazywać Śródziemnomorza jako nieprawdziwej, wyidealizowanej krainy. Wierzymy jednak, że potrzebna jest światu przestrzeń wolna od polityki, a skupiona na tym, co w życiu piękne, dobre, przynoszące nadzieję.
Powyższe oświadczenie, jeśli takowym można go nazwać, publikujemy ze względu na liczne zapytania od Was, dotyczące kierunku, jaki obrał publikowany przez nas kwartalnik. Swój wpływ wywarły też na nas coraz powszechniejsze i coraz trudniejsze sytuacje, przydarzające się w redakcji: nie każdy współpracujący z nami autor akceptuje fakt, że na naszych stronicach decydujemy się nie poruszać pewnych kwestii.
Tych z Was, którzy chcieliby poznać bliżej motywy naszych działań, odsyłamy do fejsbukowego wpisu naszej redaktor naczelnej, który pojawił się na jej profilu w miniony weekend. Wpisu, który powstał w emocjach, ale który dobitnie pokazuje, że “Lente” dokonuje pewnego koniecznego, w swoich oczach, wyboru. Mamy nadzieję, że wybór ten spotka się z Waszym zrozumieniem i akceptacją. Już teraz serdecznie Wam za nie dziękujemy.
Grasse jest miejscem, do którego zawitać powinien każdy miłośnik pięknych aromatów. A że mnie osobiście ciężko wyobrazić sobie Śródziemnomorze bez zapachu, myślę, że do tego prowansalskiego miasteczka wybrać musi się po prostu każdy, kto nosi w sobie choć odrobinę miłości do słonecznego Południa.
O ile na odkrywanie cudów Prowansji potrzeba lat, dekad, może nawet jeszcze więcej, o tyle Grasse jest miejscowością, która będzie idealną metą na krótki weekendowy wypad. Aby odwiedzić najważniejsze miejsca, starczy nam jeden dzień. Co trzeba mieć ze sobą? Trochę pieniędzy w portfelu oraz świadomość, że będzie to wycieczka pełna zakupowych pokus. Czego zdecydowanie nie brać? Infekcji, katarów, uczuleń – zwiedzanie Grasse z zapchanym nosem mija się z celem. W domu pozostawcie też wypchane kosmetyczki – Prowansja oferuje taką ilość naturalnych i pięknie wyglądających specyfików do pielęgnacji urody, że podróżowanie z zapasem kremów czy pachnideł będzie, mówiąc kolokwialnie, wożeniem drewna do lasu.
Grasse, typowe francuskie miasteczko regionu zwanego Alpami Nadmorskimi, na pierwszy rzu oka nie wydaje się miejscem szczególnie interesującym – ot, ładny plac główny, gdzie w sobotę odbywa się malowniczy targ; kilka wąskich uliczek, barów, sklepów z pamiątkami. I bardzo dobrze – więcej atrakcji niepotrzebnie odwracałoby naszą uwagę od trzech najważniejszych adresów… Zresztą nie oko ma tu przecież odgrywać największą rolę. Zdecydowanie ważniejsza będzie zupełnie inna część ciała!
Pachnący dzień warto zacząć od porannej wizyty w perfumerii Galimard, usytuowanej przy wylocie z miasteczka. Przed południem nasz nos jest wypoczęty, więc wszelkie zabawy olfaktoryczne będą zwyczajnie najprzyjemniejsze. Sama perfumeria Galimard, choć oczywiście elegancka i świetnie zaopatrzona, nie wyróżnia się niczym bardzo szczególnym… z wyjątkiem najlepszych, zdaniem wielu, zajęć z kompozycji perfum. Miejsce na około dwugodzinnych warsztatach należy zarezerwować wcześniej przez Internet. Szczęśliwi posiadacze biletu wstępu wprowadzeni zostają do sali, w której ustawione są biurka stanowiące miniatury tzw. organów perfumiarskich. Blaty wypełnione są trzema rzędami buteleczek stosowanych do tworzenia kompozycji: nutami głębi (zwanymi także nutami bazy), serca i głowy. Mieszamy je pod czujnym okiem pracowników zakładu, tworząc 50 mililitrów własnej kreacji zapachowej, której koszt wliczony jest w cenę warsztatów (ok. 50 euro). Za dodatkową opłatą można później zamówić także krem do ciała oraz żel pod prysznic z tej samej linii; jej składniki i proporcje przechowywane będą w komputerach Galimarda przez kilka lat.
MOJE STANOWISKO PRACY NA WARSZTATACH GALIMARD. STWORZYŁAM TU AMBROWO–RÓŻANE PERFUMY, NAD KTÓRYCH NOSZENIEM… JESZCZE SIĘ ZASTANOWIĘ. ?
Po warsztatach należy spodziewać się przede wszystkim dobrej zabawy – niekoniecznie zaś tego, że stworzymy na nich pachnidło swojego życia. Warto pamiętać, że najznakomitsi artyści poświęcają długie miesiące, a nawet lata, na dobranie odpowiednich proporcji perfum, które potem dostępne są w sklepach. Poza tym nasz nos, nieprzyzwyczajony do intensywnego wąchania, zastrajkuje zapewne po kilku buteleczkach. Przydatne będzie wówczas wtulenie go we własny rękaw oraz krótkie spacery na świeżym powietrzu.
Adres 2) Perfumeria i fabryka Fragonard Fragonard, 7 Route de Cannes, 06130 Grasse
Siedziba domu Fragonard znajduje się dosłownie po drugiej stronie szosy; warto wybrać się tam więc zaraz po zabawie z nutami zapachowymi, także po to, aby zobaczyć, w jakich warunkach pracują profesjonaliści. Na miejscu odbyć możemy spacer po pięknie utrzymanych ogrodach, a następnie – około półgodzinną wycieczkę z przewodnikiem, który opowie nam o tradycyjnych metodach utrwalania zapachu, takich jak legendarny enfleurage, bazujący na zasadzie pochłaniania aromatów przez tłuszcze.
Oto, jak powstają tzw. absoluty uzyskiwane metodą enfleurage.
Będziemy też mogli zajrzeć przez szklaną ścianę do laboratorium chemików, poprzyglądać się czynnościom wykonywanym przez osoby pilnujące rozlewania i pakowania, a wreszcie trafić do rozległej przestrzeni sklepowej, gdzie sprzedawane są legendarne perfumy Fragonard, a także luksusowe kosmetyki tej samej firmy. Ja skusiłam się na kultową wodę Grain de Soleil (franc. “Ziarenko słońca”): orientalne cudo, które doskonale sprawdzi się po wakacjach dzięki pięknie zmieszanym nutom drzewa sandałowego, cynamonu, ambry, paczuli, irysu, kwiatu pomarańczy, róży i jaśminu.
Zakupy w perfumerii Fragonard mogą być niebezpieczne dla portfela.
Adres 3) Międzynarodowe Muzeum Perfumiarstwa Le Musée International de la Parfumerie, 2 Boulevard Jeu de Ballon, 06130 Grasse
Po przerwie, którą spędzić możemy na kosztowaniu specjałów południowofrancuskiej kuchni (w Grasse często tworzonych z użyciem jadalnych kwiatów), kontynuujemy zapachowe przygody w samym sercu miasteczka. Odwiedzić możemy tam trzeci z historycznych domów perfumeryjnych – Molinard, mieszczący się w pięknej, zabytkowej willi. Niecierpliwi powinni jednak od razu skierować się do Musée International de la Parfumerie. Na jego zwiedzanie warto zarezerwować przynajmniej dwie godziny.
Oto prawdziwa świątynia perfumiarstwa – najważniejsze muzeum w Grasse.
Ekspozycja w pierwszej kolejności pozwoli nam poznać podstawowe informacje związane z perfumiarstwem: do dyspozycji są liczne nagrania audio i video, sale projekcyjne, w których wyświetlane są filmy, a także ogród. Obok aromatycznych roślin, znajdują się w nim specjalne stanowiska, przy których powąchać możemy silniej skoncentrowane nuty.
Te metalowe konstrukcje to stanowiska, przy których poznać można wiele ważnych nut zapachowych.
Następnie przechodzimy do działu historycznego: tu przyjrzymy się zapachowym preferencjom naszych przodków. W każdej sali nie tylko obejrzymy wielowiekowe flakony, ale również powąchamy nuty najbardziej typowe dla danego okresu historycznego, a także poznamy współczesne perfumy inspirowane daną epoką z przeszłości.
Ekspozycja w muzeum zachwyci miłośników historii starożytnej.
Końcowa część tej swoistej świątyni zapachu poświęcona jest ostatnim dwóm wiekom perfumiarstwa. Tysiące flakonów i etykiet, rozważania na temat marketingu i promocji – wszystko to sprawia, że z muzeum wychodzimy z ogromem zarówno zmysłowych wrażeń, jak również przemyśleń i refleksji.
Rzeźba XVII-wiecznego perfumiarza, żegnająca zwiedzających przy wyjściu z muzeum, wykonana została w brązie przez polskiego artystę Tomka Kawiaka.
Grasse jest dzisiaj prawdziwym ewenementem. Produkowane tu naturalne aromaty dużo taniej pozyskuje się w innych krajach; dla przykładu, kilogram różanych płatków z tej okolicy kosztuje nawet kilkanaście razy więcej, niż ten sam surowiec pochodzący ze wschodu Europy. A jednak to Grasse pozostaje światową stolicą perfumiarstwa. Przyczyniła się do tego tradycja, która liczy sobie już blisko 200 lat; nie do przecenienia jest wiedza tutejszych specjalistów. Wielu z nich urodziło się w Grasse i wychowało (za przykład niech posłuży nam chociażby nos marki Hermès, słynny Jean-Claude Ellena); inni przyjeżdżają tu kształcić się i szukać inspiracji. Mnie w Grasse najbardziej zachwyciło nabożne wręcz skupienie na zmyśle, który wielu z nas zupełnie zaniedbuje. Nagle odkrywamy, że poza oczami, poza dłońmi, poza ustami mamy także nos, którym możemy poznawać świat, jego historie i tajemnice. Dodajcie do tego pola lawendy, uprawy róż i jaśminu, liczne tarasy widokowe (szczególnie polecam ten przy Place du 24 Août) i zapach morskiej bryzy. To właśnie, proszę Państwa, jest Grasse.
________________________________________
Więcej o Grasse i śródziemnomorskich zapachach przeczytać można w Lente#02.
Cieniutka La faccia delle nuvole (włos. ‘Twarz chmur’) ucieszyła mnie jak dziecko, bo jest to kontynuacja mojej ukochanej książki W imię matki (o której pisałam tutaj). Kontynuacja zupełnie inna od części pierwszej, mniej poetycka, rozpisana na głosy, ale nie mniej zachwycająca. Tym razem przyglądamy się życiu Świętej Rodziny głównie z perspektywy Józefa. Pastuszkowie w żłobie przemawiają do Maleńkiego po neapolitańsku, a mąż Marii denerwuje się na ludzi, którzy na siłę szukają podobieństw między nim a Synem…
Tytuł opowieści Erriego de Luki odnosi się właśnie do tej złości, jakże mądrej, jakże usprawiedliwionej. Po co szukać w dzieciach podobieństw do tych, którzy byli przed nimi? W oczach każdego z nich jest przecież nowe piękno, nowy blask. I odbicie chmur szybujących po błękitnym niebie.
Warto, by po książkę sięgnęli wszyscy znający włoski rodzice. Nie tylko ci religijni… Choć religijności neapolitańskiego mistrza słowa, na szczęście, daleko do tej, którą znamy z niejednej świątyni. Erri De Luca, La faccia delle nuvole, Feltrinelli 2016
Lubimy włoską sztukę. Jesteśmy dumni z tego, że odwiedziliśmy wielkie galerie malarskie w Rzymie, Florencji, Mediolanie czy Wenecji. Możemy godzinami opowiadać o Michale Aniele i Leonardzie da Vinci; erudycyjnie wtrącamy jakieś uwagi na temat Piera della Francesca czy Donatella. Włoski renesans nie ma przed nami tajemnic. I nagle ten tytuł na plakacie: „Brescia. Renesans na północy Włoch. Moretto – Savoldo – Moroni. Rafael – Tycjan – Lotto”. Pojawiają się wątpliwości. Gdzie dokładnie leży Brescia? I kim są Moretto, Savoldo czy Moroni?
Błogosławiący Chrystus, Rafael Sanzio, ok. 1505-1506 r.
Bez wątpienia nowa wystawa w warszawskim Muzeum Narodowym nie należy do najłatwiejszych. Wymaga przygotowania lub przynajmniej gotowości, by zanurzyć się we włoskie malarstwo nieco głębiej niż zazwyczaj. Można, rzecz jasna, skupić się na kilku dziełach znanych artystów: jest Rafael i jego Błogosławiący Chrystus, są Tycjan, Tintoretto i Lorenzo Lotto. Ale to zaledwie okruch i to nie ich dzieła tworzą tak naprawdę klimat tej wystawy. Warto więc oddać się we władanie prowincji i dopuścić do głosu nazwiska mniej oczywiste.
Na wystawie znajdują się dzieła z Pinacoteki Tosio Martinengo w Brescii, z Accademii Carrara w Bergamo i z włoskich kolekcji prywatnych, a także kilkanaście płócien ze zbiorów polskich. Sztuka północnych Włoch, rozpięta między wpływami Mediolanu i Wenecji, sięgająca po zdobycze malarstwa włoskiego i niderlandzkiego, jest oryginalna i ujmująca. Zachwyca w niej dążenie do realizmu i detalu, staranność i dopracowanie. Na uwagę zasługują szczególnie portrety, pełne powagi i harmonii. Mistrzowskie wykonanie podkreśla charakter postaci. Warto przyjrzeć się fakturze materiałów, załamywaniu się światła, półtonom i półcieniom, precyzji i drobiazgowości w tworzeniu portretowej rzeczywistości.
Jowisz malujący motyle, Merkury i Cnota, Dosso Dossi, ok. 1524 r.
Na wystawie każdy zwiedzający podąży zapewne swoją własną ścieżką, zgodnie z tym, co mu w duszy zagra. Mnie zaintrygował Dosso Dosi i jego płótno Jowisz malujący motyle, Merkury i Cnota; zatrzymałam się dłużej przy Madonnie z dzieciątkiem Giovanniego Belliniego. Wrócę jeszcze, by zanurzyć się w przedziwną rzeczywistość na obrazie Luki Mombella Immacolata i Bóg Ojciec; przy ponownej wizycie nie pominę też na pewno czułego Pokłonu Pasterzy pędzla Lorenza Lotta. Z całą pewnością nie zapomnę także o starodrukach, interesująco wyeksponowanych przez Borisa Kudličkę – zawsze wywołują one u mnie dreszcz wzruszenia, a wraz z ceramiką, skrzyniami i innymi przedmiotami użyteczności codziennej stanowią doskonałe dopełnienie wystawy.
Pokłon pasterzy, Lorenzo Lotto, 1530 r.
Warto zobaczyć warszawską wystawę na własne oczy. Warto osobiście zachwycić się lub wzruszyć, niekoniecznie zresztą najważniejszymi dziełami. Piękno sztuki polega na tym, że inspiruje, a nie zmusza. Wystawa w stołecznym Muzeum Narodowym na pewno zaprasza do własnej wędrówki. Którędy pójdziemy, zależy wyłącznie od nas, ale wyruszyć w tę podróż trzeba.
Zachęcając Was do bliższego poznania San Sebastian, przez Basków zwanego Donostią, prezentujemy dziś drugą część sprawdzonych adresów w tym mieście. Tym razem zapraszamy na spacer, posiłek i chwilę relaksu!
Spacerowym krokiem
Donostiarras, czyli mieszkańcy San Sebastian, do perfekcji opanowali sztukę spacerowania, które bezsprzecznie stanowi jeden z najważniejszych miejscowych rytuałów. Codziennie, bez względu na pogodę i porę dnia, samotnie lub w towarzystwie, dan una vuelta (przechadzają się) po plażach, promenadach i ulicach miasta. Często bez konkretnego celu. Tak naprawdę jest nim sam spacer: cieszenie oczu widokiem ukochanego miasta, odkrywanie na nowo dobrze znanych zakątków. Przechadzka stwarza też często idealną okazję do pochwalenia się dobrą nowiną napotkanym znajomym lub do niezobowiązującego ponarzekania sobie na to i owo.
fot. Eliza Kiljanek
Biorąc przykład z tubylców, po śniadaniu w jednej z licznych kawiarni w dzielnicy Gros, warto wyruszyć promenadą z plaży Zurriola. Zwróćcie uwagę na dyskretny urok kamienic w stylu racjonalistycznym i kontrastujące z nimi nowoczesne centrum kongresowe Kursaal, znajdujące się tuż przy ujściu rzeki Urumea do morza. To tam odbywają się najważniejsze festiwale, a latem koncerty. Przejdźcie przez zabytkowy most Zurriola; zerknijcie na Teatr Victoria Eugenia oraz luksusowy hotel Maria Cristina – oba obiekty w stylu Belle Époque usytuowane są tuż nad brzegiem rzeki. Spacerując promenadą Paseo Nuevo, trudno nie zachwycić się otwartą przestrzenią i falami dramatycznie rozbijającymi się o klify. Przy jednej z bocznych uliczek dostrzec można intrygującą architektoniczną mieszankę: odrestaurowany klasztor dominikanów z XVI-tego wieku, do którego dobudowano nowoczesny budynek. Jest to muzeum San Telmo (Stare Miasto, Plac Zuloaga) – prawdziwa świątynia wiedzy na temat historii Basków. Po drodze napotkamy także kolejny interesujący twór, jakim jest Construccion vacia (Pusta struktura) – rzeźba baskijskiego artysty Jorge Oteiza.
Latem, zszedłszy do portu, trzeba koniecznie skorzystać ze sposobności popłynięcia statkiem na wyspę Santa Clara, pamiętając o zabraniu ze sobą stroju kąpielowego i prowiantu, a także… dużej ilości wolnego czasu, szczególnie wieczorem, aby móc napawać się widokiem tamtejszego zachodu słońca. Warto także kontynuować spacer wzdłuż zapierającej dech Zatoki La Concha. Minąwszy El Pico de Loro – niewielkie skały dzielące plaże Concha i Ondarreta – dotrzemy do el Antiguo. Jest to tętniąca życiem, uniwersytecka część miasta, pełna wszelkiego rodzaju sklepów, barów i restauracji. Jeśli nie męczy nas lęk wysokości, można wjechać zabytkową kolejką Funicular na pobliskie wzgórze Igeldo i podziwiać miasto z niezwykłej perspektywy. W drodze powrotnej nie wolno przegapić rzeźby Eduarda Chillidy El peine del viento (Grzebień wiatru). Szczególnie pięknie prezentuje się ona przy dużych falach.
Grzebień wiatru, rzeźba Eduarda Chillidy, fot. Eliza Kiljanek
Do zjedzenia
Apetyt po długim spacerze na pewno znacząco wzrośnie. Jeśli zaś chodzi o doznania kulinarne, w San Sebastian rada jest jedna: mapę trzeba schować do kieszeni i zaufać zmysłom! Kulinarna stolica Kraju Basków słynie z pintxos (wym. pinczos), czyli baskijskich tapas. Nie brakuje tu także ekskluzywnych restauracji nagradzanych gwiazdkami Michelina. Idealnym miejscem na posmakowanie lokalnych specjałów w towarzystwie szklaneczki cydru jest La Parte Vieja (Stare Miasto). Szczególnie warte polecenia są serwowane wszędzie przekąski gorące: brocheta de gambas (szaszłyk z grillowanych krewetek), chipirones a la plancha (grillowana sepia z czosnkiem i przyprawami), solomillo a la plancha (grillowana polędwiczka). Dodatkowo można zamówić calamares fritos (smażone kalmary), patatas bravas (smażone ziemniaczki w ostrym sosie pomidorowym) czy pimientos de padron (zielone grillowane papryczki). Lokalna tradycja nakazuje napić się i zjeść pintxo w jednym barze, a następnie zmienić miejsce i… powtórzyć.
Bar Gandarias (Stare Miasto), fot. Eliza Kiljanek
Kto ma ochotę na ostrygi i lokalne białe wino txakoli, niech wybierze się koniecznie do Kata 4 (Centrum, Santa Katalina kalea 4, http://www.kata4.com). Nie wolno pominąć także nowego lokalu w Antiguo, zwanego Drinka (Matia Kalea, 50, http://drinkadonosti.com). Wyróżnia go nowoczesny, minimalistyczny wystrój, przyjazna obsługa i, przede wszystkim, przepyszne francuskie małże w sosie z białego wina, z czosnkiem i pietruszką. Koniecznie spróbujcie także burgera z tuńczyka z guacamole i Papas Caseras – smażonych ziemniaczków podawanych z trzema różnymi sosami. Na wyśmienite tosty wybierzcie się natomiast do baru Pepe (Avenida de Zumalaccaregui 3), usytuowanego w pobliżu plaży Ondarreta. Szczególnie godne polecenia są te z foie, grillowaną zieloną papryką, dojrzewającą szynką i serem. Na kolację wypróbujcie później do Chin-Chin (Centrum, Garibai Kalea 5, http://chinchindonosti.com), które słynie z międzynarodowej kuchni, ostrych smaków, koktajlów i awangardowego wnętrza.
Relaks w dobrym stylu
Miłośnikom życia nocnego San Sebastian oferuje niezliczoną ilość możliwości. Szczególnie popularne są spotkania na drinka w porcie lub na Starym Mieście. Do najbardziej lubianych lokali należy Atari (Stare Miasto, Mayor Kalea 18, http://gastroleku.com): tętniący życiem bar, który sąsiaduje z majestatyczną, barokową bazyliką Santa Maria del Coro. Aby posłuchać muzyki na żywo i wypić lokalne piwo (na przykład MalaGisona), odszukajcie natomiast ukrytą w starej kamienicy klubokawiarnię DabaDaba (Egia, Mundaitz Kalea, 8, http://dabadabass.com). Po zachodzie słońca warto wyjść tam na klimatyczne, oświetlone lampkami patio. Może zakręcić się w głowie!
Mieszcząca się w pobliżu oryginalna przestrzeń Casa del Vacio (Egia, Mundaitz Kalea, 14) to loft na dachu starej kamienicy, w stylu bauhaus, połączony z ogrodem i patio. Odwiedźcie ją, by podziwiać widok na miasto, a także zapoznać się z bogatym programem wystaw, koncertów i innych atrakcji. Podobnie uczynić warto z lokalem Undermount (Igeldo, Paseo Aita Orkolaga 46, sprawdźcie na Facebooku), gdzie organizowane są m.in. warsztaty i spotkania literackie. Lokal mieści się na szczycie wzgórza Igeldo w… starym kurniku, tuż obok renomowanej restauracji Akelarre (www.akelarre.net – trzy gwiazdki Michelina).
Noc świętojańska Polakom kojarzy się głównie z rozmaitymi obrzędami pochodzącymi z tradycji słowiańskiej, akcentującymi współistnienie wody i ognia, Słońca i Księżyca. Jednak nad Morzem Śródziemnym, a w szczególności na Półwyspie Apenińskim, jest to równie istotny moment w kalendarzu. Doczekał się licznych nazw: oprócz najbardziej oczywistej – Notte di San Giovanni – określa się go także mianem Giorno del Mago Beato oraz La Notte delle Streghe, bowiem podobno to właśnie wtedy czarownice najintensywniej rzucają czary.
Przepis na urodę
Czaruje także, albo przede wszystkim, natura. W Italii od wieków właśnie w ostatniej dekadzie czerwca najchętniej zbiera się zioła. Dzisiejszej nocy mają one podobno zwiększyć swoje moce terapeutyczne (i magiczne, bo jedno, jak to w prastarych wierzeniach, nieodłącznie miesza się z drugim). I tak na przykład, szałwia stanie się dziś potężnym antidotum na działania złych duchów; werbena zapewni pokój i dobrobyt; rozmaryn, zawieszony nad wejściem do domu, odgoni rozmaite diabły i wiedźmy. Warto także zaopatrzyć się w czosnek (uważany za silny talizman – wiadomo, dlaczego) i lawendę. Można zmieszać te wszystkie ingrediencje, dodać jeszcze kilka innych (np. mandragorę), zalać wodą i wystawić na noc na podwórze w przepastnej balii. Rano będziemy delektować się cudownymi właściwościami świętojańskiej mikstury. Zalicza się do nich nie tylko ochrona przed wszelkimi możliwymi chorobami i czarami, ale także zbawienny wpływ na kobiecą urodę. Ten weekend może należeć do Was, drogie panie!
Dla ambitnych
Czosnek i lawenda to jednak opcja dla leniwych. Najlepiej byłoby zdobyć cud natury – kwiat paproci, nazywany po włosku fiore della felce. Szczęśliwiec, któremu uda go się zerwać (kwiat otwiera się tylko tej jednej, jedynej nocy, na bardzo krótką chwilę), po uprzednim stoczeniu walki z Szatanem, obdarzony zostanie mocami nadprzyrodzonymi i nieograniczoną wiedzą. Oczywiście, wybór należy do nas. Możemy ograniczyć się do bycia pięknymi – kto powiedział, że musimy należeć także do najmądrzejszych?
La guaza ‘d San Zvàn la guarès ogni malàn
Wiadomo, że sprzymierzeńcem urody jest sen, dlatego dobrą wiadomością jest to, że włoskozorientowane czarodziejki wcale nie muszą dzisiaj zarywać nocy. Wystarczy w miarę wczesna pobudka w piątkowy poranek, przynajmniej według mieszkańców regionu Romania (to oni ukuli zacytowanie wyżej powiedzenie: Rosa św. Jana leczy każdą dolegliwość). Rosa (włos.: rugiada, w dialekcie: guaza) iskrząca się w jutrzejszym porannym słońcu, według pradawnych wierzeń, będzie doskonałym lekiem na wszelkie choroby. I to nie tylko te cielesne (szczególnie dolegliwości skórne), ale i duchowe! Podobno przejście po niej bosymi stopami ma chronić od wszelkiego zepsucia lub, innymi słowy, korupcji. Na łąki i pola dobrze więc byłoby wysłać jutro wszelkiej maści polityków…
Jajko z niespodzianką
Noc świętego Jana to moment szczególny dla zakochanych, a także dla panien na wydaniu. Po uprzednim udekorowaniu sieni kwiatami, które przyciągną miłość i łaskawe spojrzenie upragnionego kochanka, dziś właśnie powinny oddać się wróżbom i patrzeniu w przyszłość. Najsłynniejszą włoską wróżbą świętojańską jest zaś czytanie z… jajka. A dokładnie z białka, które wlewa się wieczorem do butelki z wodą i zostawia na noc na parapecie. Rano powie nam, co nas czeka. Jeśli białko rozleje się na kształt kwiatu, przed nami same pozytywne wydarzenia. Krzyż symbolizuje śmierć, wieża – konieczność przeprowadzki, dwie wieże – ślub. Można także odgadnąć profesję przyszłego małżonka – białko w kształcie owcy to oczywiście pasterz; podkowa oznacza kowala. Trudno powiedzieć, jak z prawnikiem, informatykiem albo handlowcem, ale zapewne i na nich jest jakiś sposób!
Życzymy Wam niezapomnianych wrażeń tej nocy; jutro zaś koniecznie dajcie znać, jak było.
Tekst opublikowano kilka lat temu na stronie magazynu o Włoszech “La Rivista”, prowadzonego przez nas zespół.
W poniedziałek poprosiliśmy Was o dokończenie zdania: Lente znaczy dla mnie… Było nam ogromnie miło przeczytać wszystkie pomysły! Zgodnie z zasadami konkursu, nagrodziliśmy pierwsze dwadzieścia komentarzy, które pojawiły się na naszej stronie internetowej.
Poniżej znajdziecie zwycięskie komentarze – ich autorów prosimy o przesłanie swoich danych korespondencyjnych na adres mailowy info@lente-magazyn.com. W przyszłym tygodniu wyślemy Wam obiecane książki Diega Galdina: 10 egzemplarzy najnowszej Żeby miłość miała Twoje oczy z podpisem autora oraz 10 egzemplarzy debiutanckiej powieści Diega pt. Pierwsza kawa o poranku.
Książkę Anny Wieczorkiewicz pochłonęłam podczas ostatniego wakacyjnego wyjazdu w zeszłym roku. W trakcie lektury nieustannie zadawałam sobie pytanie: jak to możliwe, że podróżowałam przez ostatnie trzydzieści – albo i więcej! – lat, nie uświadamiając sobie pewnych kwestii?! Odpowiedzi nie znalazłam; co więcej, poszukuję jej nadal, razem z odpowiedziami na całą masę innych pytań, które pojawiają się w tej publikacji. I na tym właśnie polega jej wartość.
Autorka analizuje zagadnienia związane z turystyką z punktu widzenia antropologa. Czym jest poszukiwana przez podróżujących autentyczność przeżyć? Dlaczego zbieramy pamiątki z wojaży? Jakim językiem przemawiają do nas reklamy rozmaitych agencji, a jakim magazyny i blogi o podróżach? Te proste z pozoru kwestie prowadzą do wielu zaskakujących odkryć. Fascynującą przygodą jest przejrzenie się w opisywanych przez Wieczorkiewicz wzorach zachowań, porównanie własnych reakcji do tych, które w materiale badawczym przewijały się najczęściej. Uświadomienie sobie trywialnej w gruncie rzeczy prawdy, że czynność, którą uważamy za jedną z najpiękniejszych w życiu, może być zarówno poezją, jak i produktem, objawieniem i schematem.
Przeczytajcie, choć samego Śródziemnomorza tu niewiele. W zamian dostaniecie jednak niezwykle rozwijającą lekturę, obowiązkową dla wszystkich, którzy lubią pakować walizki.
Anna Wieczorkiewicz, Apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2012
W minioną sobotę miałyśmy przyjemność spędzić odrobinę czasu z pewną nietuzinkową osobą. W Warszawie zawitał bowiem Diego Galdino, rzymski pisarz-barista, z którym nasza ekipa spotkała się, by porozmawiać, ale także po to, by razem pocieszyć się dobrą, poranną kawą. Z tego też względu umówiłyśmy się z Diegiem w Cophi na Hożej – lokalu prowadzonym w centrum Warszawy przez Uri Wollnera, męża Julii.
Diego Galdino jest autorem popularnych powieści, w tym wydanych w Polsce przez Dom Wydawniczy Rebis Pierwszej kawy o poranku oraz Zadbam o to, żeby cię nie stracić, a także najnowszej: Żeby miłość miała Twoje oczy. Są to lekkie, romantyczne historie, których akcja rozgrywa się w malowniczej scenerii włoskich miast i miasteczek. I choć książki te czyta się z przyjemnością, to sam autor jest dla nas chyba jeszcze ciekawszy…
Ten niezwykle skromny i serdeczny rzymianin mógłby powiem stanowić ilustrację do hasła “lente”. Jest uroczą, bezpretensjonalną osobą, łączącą ciężką pracę dnia codziennego – prowadzenie baru przy ruchliwej i głośnej ulicy – z dążeniem do realizacji marzeń i pasji, jaką jest pisanie. Daleko mu do zmanierowanej gwiazdy, na jakie kreują się często popularni autorzy bestsellerów; blisko natomiast do prawdziwego życia, tego, na które składają się kłopoty i zmartwienia, ale także radosna celebracja codzienności.
O tym wszystkim gawędziłyśmy z Diego przy filiżance kawy, a zapis naszej rozmowy ukaże się drukiem w jesiennym wydaniu magazynu-albumu “Lente”.
Już teraz zapraszamy Was jednak do udziału w konkursie z nagrodami, które ufundował Dom Wydawniczy Rebis. Mamy dla Was aż 10 egzemplarzy najnowszej książki Diega Żeby miłość miała Twoje oczy z podpisem autora oraz 10 egzemplarzy jego debiutanckiej powieści pt. Pierwsza kawa o poranku.
Jak dać sobie szansę na wygraną? Wystarczy polubić niniejszy wpis, a następnie zostawić w komentarzu pod nim rozwinięcie myśli Lente znaczy dla mnie… Nagrodzimy pierwsze 20 komentarzy spełniających ten warunek.
Na początku jest zachwyt: złociste piaski Zatoki Biskajskiej, turkusowe wody Morza Kantabryjskiego, a pośrodku – tajemnicza, zielona wyspa. Subtelna, wyrafinowana belle époque kontrastuje z awangardową, nowoczesną architekturą, a miejski szyk nadmorskiego kurortu konkuruje z surferskim luzem. Lokalne restauracje prześcigają się w zdobywaniu gwiazdek Michelina, a miniaturowe pintxos (baskijskie tapas) przyciągają smakoszy ze wszystkich stron świata. Beztroska atmosfera, swobodna elegancja, szyk i umiar: takie jest San Sebastian. Nie do końca dające się zdefiniować, konsekwentnie lojalne wobec lokalnej tradycji, a zarazem stale podlegające falom transformacji.
W tym roku Donostia – bo tak brzmi baskijska nazwa miasta – ma szansę zaprezentować się z jak najlepszej strony: jako Europejska Stolica Kultury. Zachęcając Was do podróży w tamte strony, przedstawiamy garść naszych wypróbowanych – i w pełni ZAAPROBOWANYCH – adresów.
fot. Eliza Kiljanek
Gdzie się zatrzymać?
San Sebastian leży w północnej Hiszpanii, w Kraju Basków, tuż przy granicy z Francją. Najbliższe lotniska to Bilbao (Hiszpania) i Biarritz (Francja). Zdecydowanie większa część bazy noclegowej San Sebastian znajduje się w centrum miasta. Naprawdę jest w czym wybierać! Rezerwując nocleg, trzeba jednak wziąć pod uwagę odbywające się w danym terminie festiwale, kongresy i inne uroczystości. Do najważniejszych należą: Jazz Festiwal Jazzaldia w lipcu, Semana Grande (lokalne uroczystości San Sebastian) w sierpniu oraz San Sebastian Film Festival we wrześniu – to one przyciągają największą publiczność, a podczas ich trwania miasto wypełnia radość i uroczysta atmosfera. Po skwerach, ulicach i plażach niosą się dźwięki muzyki; na chodnikach rozwijają się czerwone dywany, a sale kinowe wypełniają się po brzegi: do miasta przybywają bowem gwiazdy światowej sławy.
Hotel Astoria7Hotel (Amara, Familia Santua Kalea 1, www.astoria7hotel.com) to awangardowe miejsce stworzone z myślą o kinomanach, oferujące klimat jak z planu filmowego, szykowny design i świetną kuchnię. Biorąc sobie do serca słowa Woody Allena (Kto nie chciałby spędzić nocy z osobą, którą kocha?), hotel oferuje szansę na “pomieszkanie” sobie z wymarzoną gwiazdą kina, na przykład z Alfredem Hitchcockiem lub Seanem Pennem.
Donosti Chill, fot. Eliza Kiljanek
Jeśli lubicie wypoczywać aktywnie, warto skorzystać z propozycji lokalnej surferki i fotografki Ale Romo. Stworzyła ona swoją autorską wersję “domu daleko od domu”, za to tuż przy surferskiej plaży Zurriola (www.donostichillretreathouse.com). Razem z pokojem warto zarezerwować dodatkowe dobrodziejstwa: pożywne i zdrowe śniadanie czy lekcje yogi i surfingu.
A Room in the City (Easo Kalea 20, www.aroominthecity.eu) to dla odmiany atrakcyjna cenowo opcja dla lubiących być w samym centrum. Charakteryzuje ją idealna lokalizacja, przystępne ceny i wygodne łóżko. Rezerwacji trzeba jednak dokonywać z dużym wyprzedzeniem, bo miejsce szybko się zapełnia.
Na powitanie: kawa
Kiedy już wyśpimy się w wybranym hotelu, poranek – a potem kolejne pory dnia! – warto przywitać kawą w odpowiednim lokalu. Moje ulubione miejsce na kawę i dulce (coś słodkiego) w ciągu dnia to Gogoku Goxua (Centrum, Plaza Gipuzcoa 2), usytuowane w samym sercu miasta, pełno gwaru i inspiracji. Właśnie tutaj najlepiej zregenerujecie siły po długich i wyczerpujących spacerach po mieście. Do pysznej kawy zamówcie ciasto z czekoladą i orzechami nasączone rumem, a pałaszując je – podglądajcie przechodniów.
Wspaniałym miejscem jest także kawiarnia Terzi mieszcząca się w Międzynarodowym Centrum Sztuki Współczesnej Tabakalera (Egia, Plaza de las Cigarreras 1, www.tabakalera.eu/en). Zabytkowy budynek po zakładach tytoniowych został przemieniony w tętniące życiem centrum kulturalne miasta; surowa atmosfera wnętrza sprzyja powstawaniu twórczych pomysłów. Zajrzyjcie więc na jedną z wystaw lub poprzeglądajcie przewodniki w bibliotece Centrum. Na ostatnim piętrze mieści się patio, które oferuje wspaniałe widoki na miasto i Zatokę, zaś po drugiej stronie ulicy znajduje się historyczny park Cristina Enea, do którego możecie wybrać się na chwilę odpoczynku wśród śpiewu ptaków i egzotycznej roślinności. Raz w miesiącu odbywają się tam koncerty; sprawdźcie, być może akurat traficie na jeden z nich! Jeśli zaś, spacerując, znajdziecie się w zabytkowej dzielnicy Gros, koniecznie wstąpcie do alternatywnej piekarni LOAF (Gros, Zurríola Hiribidea, 18, www.theloaf.es). Można tu liczyć nie tylko na aromatyczną, mocną kawę, ale także na przepyszne brownie prosto z pieca. Spróbujcie też świeżo wypieczonego chleba z kurkumą i kolendrą lub zamówcie pizzę na wynos. Najlepiej smakuje ona skonsumowana na plaży po drugiej stronie ulicy, gdzie podziwiać można fale rozbijające się o brzeg i ślizgających się na nich surferów.
Loaf, fot. Eliza Kiljanek
Spacery, restauracje i relaks w San Sebastian – część druga: KLIK.
Do Prowansji wracam tego lata po blisko 20-letniej nieobecności, przerwanej tylko krótką, bo kilkugodzinną wyprawą do Menton podczas zeszłorocznej podróży do Ligurii. Kraina, w której, w dzieciństwie, spędzałam z rodzicami większość wakacji, już lada dzień zderzy się przed moimi oczami z ogromem wspomnień, z jednej strony wyraźnych, bo zachowanych w sercu, z drugiej zaś – niejako zamkniętych za szklaną taflą, rozmytych przez czas.
Przygotowania do tej sentymentalnej niewątpliwie wycieczki wymagały chwili z wyjątkową książką, która przypomni wyblakłe barwy, wzmocni brzmienie na wpół zapomnianych melodii, przywoła dawne zapachy i smaki. Zadaniu nie podołał lubiany skądinąd przeze mnie Durrell, którego brytyjskiej mentalności okazało się nie po drodze z obrazami z mojego dzieciństwa. Na szczęście gdzieś, najpewniej w “Zeszytach literackich”, którym ufam ślepo i bezkrytycznie, natknęłam się na wzmiankę o książce krakowskiego profesora, Adama Wodnickiego.
Tryptyk oksytański to pokaźny tom, w którym zebrano aż trzy książki autora: Notatki z Prowansji, Obrazki z krainy d’Oc i Arelate. Obrazki z niemiejsca. Wydawca – krakowska Austeria – zachęca do lektury, twierdząc, że, złączone w jednym tomie, zyskują nową tożsamość. Opisy, obrazy ukazują w nim pełniejszy obraz kraju, który – choć zbudowany z mitów i marzeń – jest bardziej rzeczywisty niż rzeczywistość. Trochę jak moje wspomnienia, rzeczywiste i nie.
I w rzeczy samej jest Tryptyk książką w pełni zasługującą na czas, który jej się poświęci; książką zbudowaną na zachwycającym mnie niezmiennie kontraście między historią a dniem dzisiejszym, legendą a twardymi faktami. Van Gogh jeszcze ciągle, niepostrzeżenie, przebiega uliczkami Arles, ale Wodnicki zatrzymuje się w jego zaułkach, by pogawędzić z miejscową studwudziestolatką, celebrującą kolejne urodziny. Z dalekiego Rzymu galopują rumaki Juliusza Cezara, ale przy bulwarach des Lices i Clemenceau kupcy, jak co tydzień, szykują się do sobotniego targu; w kawiarniach dyskutuje się o literaturze, ale najspieszniej biegnie się do lektury pliku listów pisanych przez żonę przyjaciela. Zatopiony w prowansalskiej ciszy Petrarka kreśli swoje wzniosłe wiersze, a my wsłuchujemy się w huk silników dawnych samolotów, z których jeden zabrał do nieba Antoine De Saint- Exupéry’ego.
Erudycyjny esej i swojska opowieść współistnieją w Tryptyku, zapraszając zarówno do medytacji, jak i do prędkiego zawiązania rzemyków w wygodnych sandałach, gotowych do marszu.
Panie Profesorze, chapeau bas.
Strona korzysta z plików cookies w celach statystycznych, zgodnie z Polityką prywatności.
